Het hebben van narcistische ouders.

Mind games

Een kind zijn van narcistische ouders is op z’n zachtst gezegd moeilijk.
Narcistische ouders stellen hun kinderen bloot aan aanzienlijke emotionele, mentale en soms zelfs fysieke mishandeling. Ze gebruiken psychologische spelletjes om te manipuleren, hun kind een schuldgevoel of schaamte aan te praten over dingen die ze niet hebben gedaan en nemen de eer op voor de successen van hun kind.

Daar komt nog bij dat narcistische ouders twee maskers dragen: één voor de buitenwereld en één thuis. Voor de buitenwereld lijken ze vaak vriendelijk, charmant en sociaal. Thuis tonen ze echter een heel andere kant—hatelijk, jaloers, boos, snel gekwetst en controlerend. Voor een kind is dit contrast verwarrend, frustrerend en diep pijnlijk. Het is beangstigend om hun ouder in het openbaar zo anders te zien gedragen, vooral wanneer anderen weigeren te geloven dat deze “geweldige persoon” in werkelijkheid een mishandelende ouder is.

Bij Barends Psychology Practice wordt steun en begeleiding geboden aan mensen die leven met een narcist. Meld je hier aan om jouw gratis introductiesessie te boeken.

Waarom gedragen narcistische ouders zich zoals ze doen?

Voor een kind van een narcistische ouder is het extreem moeilijk te begrijpen waarom hun ouder zich zo gedraagt. In tegenstelling tot normale ouders tonen narcistische ouders geen liefde, interesse, vriendelijkheid of toewijding. In plaats daarvan zijn ze vaak manipulatief, egoïstisch, gemeen, ongeïnteresseerd, liefdeloos en soms zelfs wreed. Maar waarom?

Kort gezegd: Narcistische mensen hebben vaak een traumatische jeugd gehad en ontwikkelden overlevingsmechanismen om hiermee om te gaan. Deze mechanismen zijn erop gericht om zo ver mogelijk van emotionele pijn vandaan te blijven.

Voor degenen die een korte video over dit onderwerp willen zien: we hebben alles overzichtelijk samengevat.

Uitleg:

Als kinderen hebben narcisten vaak verschillende vormen van mishandeling meegemaakt, waaronder emotionele mishandeling, emotionele verwaarlozing, seksueel misbruik en/of fysieke mishandeling. Mishandelende ouders zijn vaak emotioneel onbereikbaar, waardoor het kind hunkert naar aandacht, bevestiging, liefde en affectie. Helaas is het bespreken van emoties met een mishandelende ouder moeilijk, zo niet onmogelijk. Opgroeien in dergelijke omstandigheden dwingt het kind om overlevingsstrategieën te ontwikkelen om met hun eigen emoties (verdriet, woede, frustratie, wrok), behoeften (affectie, liefde, aandacht) en verlangens (gewaardeerd, geaccepteerd en verzorgd worden) om te gaan.

Een veelvoorkomende kortetermijnstrategie is het volledig negeren van deze emoties, behoeften en verlangens. Door te doen alsof ze niet bestaan, beschermt het kind zichzelf tegen emotionele pijn. Als pijn toch opkomt, zoeken ze manieren om die weg te duwen. Pesten wordt vaak een manier om weer een gevoel van macht, controle en aandacht te krijgen.

Omdat hun positieve gedrag hen nooit de liefde, affectie of aandacht opleverde die ze nodig hadden, wenden ze zich tot negatieve gedragingen—liegen, manipulatie en bedreigingen—om die behoeften alsnog te vervullen. Hun onvervulde verlangens leiden tot diepe wrok en jaloezie, waardoor ze niet in staat zijn anderen te geven wat ze zelf zo hard nodig hadden.

Narcistische mensen lijden enorm onder hun jeugdtrauma’s, en deze pijn is te zwaar om te dragen. Om ermee om te gaan, ontkennen ze het bestaan ervan of reageren ze hun woede af op anderen. Een andere verdedigingsmechanisme is het uitschakelen van hun empathie. Omdat het tonen van emoties als kind leidde tot afwijzing of straf, leerden ze kwetsbaarheid te onderdrukken, uit angst dat anderen misbruik van hen zouden maken—zoals zij dat nu bij anderen doen.

Hoe zien narcistische ouders hun kinderen?

Narcistische ouders zien hun kinderen als verlengstukken van zichzelf. Zolang het kind geen bedreiging vormt en hen trots maakt, behandelen ze hen misschien onverschillig of zelfs gunstig. Maar zodra het kind moeilijk wordt of niet aan hun verwachtingen voldoet, wordt het gezien als een obstakel—een probleem waar de narcistische ouder geen zin in heeft. Helaas zien narcistische ouders hun kinderen niet als individuen met hun eigen behoeften, verlangens en groeipotentieel. In plaats daarvan verwachten ze dat hun kinderen hun belangen dienen en hun imago versterken. Echter, er is één belangrijk verschil in hoe ze hun kinderen behandelen:

Gouden kind vs. Zwarte schaap

Het gouden kind: Soms wijst een narcistische ouder één kind aan als het “gouden kind.” Dit kind wordt gezien als perfect, de beste in alles en niet in staat om fouten te maken. De narcistische ouder dwingt dit geloof af bij het kind, wat op de lange termijn eigen gevolgen heeft. Het gouden kind wordt gezien als een verlengstuk van de narcistische ouder—en omdat de narcist zichzelf als feilloos ziet, moet hun “gouden” kind ook perfect zijn.

Het zwarte schaap: Daarentegen wordt het zwarte schaap overal de schuld van gegeven. Dit kind krijgt voortdurend kritiek, is nooit goed genoeg en is altijd de boosdoener—zelfs als het niets verkeerd heeft gedaan. Het zwarte schaap belichaamt alle tekortkomingen die de narcist weigert bij zichzelf te erkennen. Omdat de narcist zichzelf als perfect ziet, moet elk falen of gebrek op iemand anders worden afgewenteld. Deze dynamiek komt vooral voor in gezinnen met meerdere kinderen. Soms wijst de narcist na verloop van tijd een nieuw gouden kind of een nieuw zwart schaap aan, terwijl in andere gevallen deze rollen vastliggen.

(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)

Twee maskers dragen

Zoals eerder genoemd, gedragen narcistische ouders zich anders in het openbaar dan thuis. Maar waarom?
Ondanks hun arrogante en zelfverzekerde houding zijn narcisten diep onzeker en hunkeren ze naar constante bewondering en aandacht.

In het openbaar presenteren ze zichzelf als sociaal, charmant, grappig en vriendelijk—omdat sympathiek overkomen ervoor zorgt dat ze bewondering en bevestiging krijgen. Vriendelijke en charismatische mensen trekken van nature meer aandacht, waardoor het makkelijker wordt om over hun eigen prestaties of die van hun gouden kind op te scheppen. Dit soort validatie is precies wat narcisten zoeken. Als iemand hen niet genoeg bewondert of prijst, koesteren ze wrok.

Thuis daarentegen komt hun ware aard naar boven. Dit is de plek waar ze hun kinderen emotioneel, mentaal en soms fysiek mishandelen. Ze doen dit omdat het hen een gevoel van macht, controle en superioriteit geeft. Deze constante bevestiging voedt hun ego. Als hun kind hen een goed gevoel over zichzelf geeft, zullen ze misschien niet openlijk gewelddadig zijn. Maar zodra het kind hun ego bedreigt—door op te vallen, zelfstandig succes te behalen of niet aan hun verwachtingen te voldoen—zullen ze hen straffen.

Deze onvoorspelbaarheid maakt het leven met een narcistische ouder extreem moeilijk voor een kind. Het kind weet nooit welk gedrag de woede van de ouder zal oproepen, wat leidt tot een constante staat van angst—alsof ze op eieren lopen. De spanning in huis is voelbaar, en op elk moment kan alles omslaan.

Narcistische ouders gebruiken verschillende vormen van straf, waaronder:

Hun kind volledig negeren
Dreigen met straf of afwijzing
Schuldgevoel aanpraten (bijv. “Omdat jij niet goed piano speelt, staat mama voor schut”)
Excessieve ouderlijke controle uitoefenen

Hoe mishandelen en straffen narcistische ouders hun kinderen?

Narcistische ouders gebruiken verschillende methoden om hun kinderen te manipuleren, controleren en straffen. Hier zijn enkele van de meest voorkomende manieren waarop ze dit doen:

Emotionele chantage:

Een narcistische moeder of vader moet altijd krijgen wat ze willen. Om dit te bereiken, gebruiken ze emotionele chantage, waardoor hun kind zich schuldig, verantwoordelijk of bang voelt. Enkele voorbeelden:

“Als je dit aan je vader vertelt, gaan we scheiden—en dat is dan jouw schuld.” → Ze willen dat je voor altijd zwijgt.
“Omdat ik zwanger van jou werd, kan ik geen leuke dingen meer doen.” → Ze willen dat je je schuldig voelt en gehoorzaam bent om het goed te maken.
“Als je de beste van je klas wordt, zal ik van je houden als nooit tevoren.” → Ze willen dat je extreem hard werkt om hun liefde te verdienen.
“Als je zo blijft doen, krijg ik hoofdpijn.” → Ze willen rust en stilte.
“Na alles wat ik voor je heb gedaan, is dit hoe je me bedankt?” → Ze laten je voelen alsof je hen iets verschuldigd bent, zodat je gehoorzaamt.
“Als je dit niet voor me doet, zal ik je nooit vergeven.” → Ze gebruiken dreiging van afwijzing of verlating om je te controleren.

Overmatige ouderlijke controle:

Door elk aspect van het leven van hun kind te beheersen—wat ze zeggen, doen of zelfs denken—houden narcistische ouders hun kinderen afhankelijk van hen. Dit kan zich op vele manieren uiten:

Vriendschappen dicteren: Ze bepalen met wie je wel en niet bevriend mag zijn.
Je carrière kiezen: Ze dwingen je een beroep te kiezen dat hun imago ten goede komt in plaats van wat jij wilt.
Je uiterlijk controleren: Ze bekritiseren je kleding, gewicht of kapsel om ervoor te zorgen dat je in hun ideaalbeeld past.
Je communicatie in de gaten houden: Ze lezen je berichten, e-mails of dagboek om je privacy te schenden en controle over je te houden.

Deze controle kan leiden tot ernstige problemen met eigenwaarde, moeite met autonomie en besluiteloosheid in de volwassenheid—bijvoorbeeld constant twijfelen aan je keuzes, zelfs bij eenvoudige beslissingen zoals wat je in een restaurant moet bestellen.

Jouw successen opeisen

Als je iets belangrijks bereikt, succesvol wordt of bewonderd wordt, zal je narcistische ouder waarschijnlijk de eer opeisen. Ze kunnen dingen zeggen als:

“Je zou nooit zijn waar je nu bent zonder mij.”
“Ik heb zoveel voor jou opgeofferd. Je bent me iets verschuldigd.”
“Natuurlijk ben je getalenteerd—het zit in de familie.”

Tegelijkertijd eisen ze dat je uitzonderlijk goed presteert, wat extra druk en stress veroorzaakt. Als je faalt of moeite hebt, kunnen ze zeggen:

“Ik wist wel dat je niet goed genoeg was.”
“Je hebt me voor schut gezet voor iedereen.”

Ontkenning van emotionele erkenning

Narcistische ouders erkennen de emoties, behoeften of verlangens van hun kind niet. Ze kunnen:
1. Je negeren wanneer je gevoelens of behoeften uit.

Voorbeeld: Je vertelt hen dat je angstig bent, en ze rollen met hun ogen en zeggen: “Doe niet zo dramatisch.”

2. Het gesprek naar zichzelf draaien.

Voorbeeld: Je vertelt over je slechte dag op school, en ze reageren met: “Denk je dat dat erg is? Laat me je vertellen over mijn dag!”

3. Je behoeften of verlangens misbruiken voor hun eigen voordeel.

Voorbeeld: Je vraagt hulp met een schoolproject, en ze zeggen: “Ik help je, maar alleen als je eerst het hele huis schoonmaakt.”

4. Je een schuldgevoel geven omdat je steun zoekt.

Voorbeeld: Je uit je frustratie, en ze reageren met: “Na alles wat ik voor je heb gedaan, behandel je me zo?”

Andere vormen van mishandeling

Misbruikend gedrag van narcistische ouders

Liegen tegen hun kind en onbetrouwbaar zijn.
Voorbeeld: Ze beloven je na school op te halen, maar “vergeten” het en geven jou de schuld omdat je hen niet herinnerde.
De behoeften van het kind (fysiek of emotioneel) negeren.
Voorbeeld: Signalen van stress negeren of weigeren je naar de dokter te brengen als je ziek bent.
Het kind negeren of kleineren.
Voorbeeld: Langs je lopen zonder je bestaan te erkennen, alleen met je praten als ze iets van je nodig hebben.
Persoonlijke grenzen schenden.
Voorbeeld: Jouw dagboek lezen, jouw spullen doorzoeken of beweren dat je geen recht hebt op privacy.
Manipuleren en straffen voor hun eigen plezier.
Voorbeeld: Opzettelijk conflicten creëren om je te zien lijden en vervolgens genieten van de macht die ze over jouw emoties hebben.
Inconsistent zijn—vandaag het ene zeggen en morgen het tegenovergestelde.
Voorbeeld: Je vandaag toestemming geven om uit te gaan, en je morgen straffen voor exact dezelfde actie.
Persoonlijke informatie later tegen je gebruiken.
Voorbeeld: Je vertrouwt hen een angst toe, en later bespotten ze je ermee in het bijzijn van anderen.
Het kind beledigen.
Voorbeeld: “Je zult nooit iets bereiken.” of “Niemand zal ooit van je houden.”
Het kind gek laten voelen (gaslighting).
Voorbeeld: Ontkennen wat ze hebben gezegd of gedaan, waardoor je aan je eigen herinneringen en realiteit gaat twijfelen.
Schuldgevoel aanpraten bij ongehoorzaamheid.
Voorbeeld: “Als je echt van me hield, zou je dit voor me doen.”

Daarnaast maken narcistische ouders vaak gebruik van psychologische spelletjes om hun doelen te bereiken. Wil je meer leren over deze manipulatieve tactieken? Lees dan onze gids over omgaan met een narcist..

(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)

Welke problemen ondervinden kinderen van narcisten op volwassen leeftijd?

Opgroeien met een narcistische ouder leidt vaak tot langdurige psychologische problemen. Deze problemen beïnvloeden relaties, zelfbeeld, besluitvorming en mentale gezondheid. Hier zijn enkele van de meest voorkomende moeilijkheden en hoe ze het volwassen leven beïnvloeden:

Jeugdtrauma of complexe PTSS.
Narcistische ouders creëren een onstabiele en vaak onveilige omgeving. De onvoorspelbaarheid—de ene dag prijzen ze je, de volgende dag breken ze je af—leidt tot chronische stress en angst.
Voorbeeld: Een kind groeit op terwijl het constant op eieren loopt, bang dat een kleine fout de woede van de ouder zal triggeren. Als volwassene kan diegene schrikachtig zijn bij harde stemmen, zich gespannen voelen in sociale situaties of last hebben van paniekaanvallen bij waargenomen kritiek.

Negatief zelfbeeld
Narcistische ouders conditioneren hun kinderen om te geloven dat ze nooit goed genoeg zijn. Ze kunnen dingen zeggen als:
- “Je bent zo ondankbaar! Zonder mij zou je nooit slagen.”
- “Stop met zo gevoelig te zijn. Je overdrijft altijd.”
Voorbeeld: Een volwassene die als kind vaak werd gekleineerd, kan zich onbekwaam voelen op het werk, zelfs als collega’s hen prijzen. Ze bagatelliseren hun prestaties of geloven dat ze succes niet verdienen, wat leidt tot imposter-syndroom.

Co-dependentie
Omdat narcistische ouders constante bevestiging eisen, leren hun kinderen andermans behoeften boven die van henzelf te stellen. Liefde voelt voorwaardelijk aan en moet verdiend worden door anderen te plezieren.
Voorbeeld: Als volwassene kunnen ze:
Intense schaamte
Kinderen van narcisten voelen zich vaak beschaamd omdat ze niet aan onmogelijke verwachtingen voldoen. Als ze werden bekritiseerd om hun uiterlijk, intelligentie of persoonlijkheid, kunnen ze opgroeien met het gevoel fundamenteel gebrekkig te zijn.
Voorbeeld: Een vrouw wiens moeder haar constant bekritiseerde om haar gewicht, kan als volwassene worstelen met een vertekend lichaamsbeeld en zich nooit aantrekkelijk voelen, hoe veel ze ook afvalt.

Onvolledige identiteitsontwikkeling
Narcistische ouders vormen de identiteit van hun kind naar hun eigen behoeften. Het kind mag zijn eigen interesses, emoties of doelen niet verkennen.
Voorbeeld: Een man die rechten moest studeren om het ego van zijn vader te strelen, kan op zijn 35e beseffen dat hij nooit advocaat had willen worden en moeite hebben om te ontdekken wat hem écht gelukkig maakt.

Vertrouwensproblemen en angst voor verlating
Omdat narcistische ouders manipulatief en onbetrouwbaar zijn, groeien hun kinderen op met de verwachting verraden te worden.
Voorbeeld: Een volwassene opgegroeid met een narcistische ouder kan:
- Het moeten accepteren dat jouw moeder niet van je houdt zoals andere moeders van hun kinderen houden.
Angst en perfectionisme
Omdat narcistische ouders vaak perfectie eisen, ontwikkelen hun kinderen ernstige prestatieangst.
Voorbeeld: Een vrouw wiens moeder haar alleen prees als ze tienen haalde, kan als volwassene last krijgen van verlammend perfectionisme, wat leidt tot uitstelgedrag of burn-out op het werk.

8. Ongezonde relatiepatronen
Veel kinderen van narcisten eindigen in relaties die hun jeugd spiegelen. Ze zoeken onbewust partners die emotioneel onbereikbaar, controlerend of mishandelend zijn, omdat dat vertrouwd voelt.
Voorbeeld: Een man die opgroeide met een kritische, afstandelijke moeder, kan keer op keer vrouwen aantrekken die hem hetzelfde minderwaardige gevoel geven.

Risico om zelf narcistisch te worden
Sommige kinderen, vooral het ‘gouden kind’, nemen het gedrag van hun narcistische ouder over. Als ze geprezen werden voor hun superioriteit, kunnen ze narcistische neigingen ontwikkelen.
Voorbeeld: Een vrouw die werd opgevoed als “Mama’s perfecte prinses”, kan moeite hebben met empathie, speciale behandeling verwachten of agressief reageren op kritiek.

Accepteren dat hun ouder nooit echt van hen hield
Dit is misschien wel de moeilijkste realisatie: beseffen dat de ‘liefde’ van hun ouder altijd voorwaardelijk en egoïstisch was.
Voorbeeld: Een volwassene kan jarenlang proberen de goedkeuring van hun ouder te winnen—door cadeaus te kopen, overdreven meegaand te zijn—om uiteindelijk te accepteren dat het nooit genoeg zal zijn.

Omgaan met deze psychische problemen kan erg lastig zijn als je dit alleen wilt doen. Een paar sessies met een therapeut kan je helpen de situatie te accepteren, je jeugdtrauma’s te verwerken, je negatieve zelfbeeld te veranderen, te werken aan je onderontwikkelde identiteit en je angstklachten. Meld je hier aan voor jouw gratis, eerste sessie. Voor degene die het eerst zelf wilt proberen, hier wat tips:

Hoe werkt zelfherstel?

Genezen van narcistische mishandeling is een proces dat meestal vijf fasen omvat. Veel overlevers bewegen heen en weer tussen deze fasen voordat ze volledig herstellen.

1. Acceptatie – Begrijpen dat je ouder nooit zal veranderen
Dit is de pijnlijkste maar ook de meest bevrijdende stap. Accepteren dat je narcistische ouder je niet onvoorwaardelijk kan liefhebben, helpt je te stoppen met het zoeken naar hun goedkeuring.
Voorbeeld: In plaats van eindeloos je gevoelens aan je moeder uit te leggen in de hoop dat ze je eindelijk begrijpt, besef je dat ze geen empathie heeft en je nooit zal erkennen.
Hoe dit helpt: Het bevrijdt je van valse hoop, zodat je je kunt richten op je eigen genezing.

2. Ontkenning overwinnen – Stoppen met excuses maken
Veel kinderen van narcisten rationaliseren het gedrag van hun ouder:

“Ze had een moeilijke jeugd.”
“Hij doet dit alleen als hij gestrest is.”

Voorbeeld: Een vrouw die altijd de wreedheid van haar vader verdedigde, beseft eindelijk: “Zijn trauma rechtvaardigt mijn lijden niet.”
Hoe dit helpt: Door in te zien dat hun gedrag (verdedigbaar of niet) jouw psychisch beschadigd heeft, wordt het gemakkelijker om je eigen emoties toe te laten, hetgeen het herstel bevordert.

3. Hoop loslaten – De fantasie opgeven
Veel volwassen kinderen blijven hopen dat hun ouder ooit zal veranderen. Maar wachten tot een narcist liefdevol wordt, is als wachten tot een kapotte klok weer werkt.
Voorbeeld: In plaats van te denken “Misschien als ik meer bereik, zal ze trots op me zijn,” beseft iemand in herstel: “Geen enkele prestatie zal ooit genoeg zijn.”
Hoe dit helpt: Voorkomt teleurstelling en stelt je in staat je energie op genezing te richten.

4. Boosheid toelaten – Je gevoelens erkennen
Boosheid is een natuurlijke reactie op emotioneel misbruik, maar veel kinderen van narcisten onderdrukken het. Ze hebben geleerd dat boos zijn respectloos is.
Voorbeeld: In plaats van woede op te kroppen, schrijft een man in therapie een brief aan zijn narcistische ouder (die overigens niet wordt verstuurd).
Hoe dit helpt: Boosheid erkennen is essentieel voor genezing. Het bevestigt je ervaring en helpt je je eigenwaarde terug te winnen.

5. Depressie overwinnen en zelfwaardering heropbouwen
Zodra je het verdriet verwerkt, ontstaat er een nieuw gevoel van vrijheid. Je leeft niet langer in angst voor hun oordeel en begint jezelf op de eerste plaats te zetten.
Voorbeeld: In plaats van zich zorgen te maken over de goedkeuring van haar vader, besluit een vrouw: “Ik leef nu voor mezelf.”
Hoe dit helpt: Je begint te ontdekken wie je werkelijk bent—je interesses, verlangens en waarden—zonder hun invloed. Ga naar omgaan met depressie voor informatie over zelfhulp bij depressie(ve gevoelens).