Wat is Narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen

Narcisme feiten – infographic

Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een psychische stoornis die gekenmerkt wordt door een gebrek aan warmte en empathie, een constante behoefde aan bewondering, overdreven eigendunk en het gebruik van verschillende strategieën om het opgeblazen zelfbeeld in stand te houden [1]. Het is mogelijk dat iemand alle narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen herkent of slechts een paar. Iemand met narcistische trekken kan een bepaald NPS symptoom veel intenser ervaren dan andere symptomen; dit verschilt per persoon. Afhankelijk van de hevigheid en het aantal narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen die iemand in zichzelf herkent kan de diagnose NPS worden gegeven. Volgens onderzoek [4] is er sprake van NPS subtypes: de kwaadaardige/’grandioze’ narcist, de fragiele narcist en de goed functionerende/exhibitionistische narcist, en voor ieder subtype verschilt de prognose met betrekking tot de behandeling van NPS. Ander onderzoek suggereert dat er slechts twee subtypen zijn: de grandioze narcist en de kwetsbare narcist [5], een onderscheid dat de hieronder beschreven symptomen iets beter beschrijft. Hoewel er meer onderzoek gedaan moet worden naar deze subtypen, zullen veel mensen zichzelf of mensen op zich heen herkennen in een subtype.
NOOT: Het hebben van een paar narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen kan erg voordelig zijn, doordat deze helpen bij het in stand houden van een positief zelfbeeld [2]. Sterker nog, mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen zijn, vaker dan mensen zonder deze trekken, ambitieus, tevreden en relatief succesvol [3],[4]. Met andere woorden: niet iedereen met NPS trekken hoeft professionele hulp te zoeken.

Deze pagina richt zich op de narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen en diagnostische criteria volgende de DSM 5 sectie III, waarbij ieder symptoom begeleid wordt met voorbeelden ter verduidelijking. Er is gekozen voor deze definitie van NPS, omdat de DSM IV criteria voor NPS teveel zwakke plekken heeft (geen oog voor verschillende typen narcist bijvoorbeeld). Onderaan de pagina zullen ook de DSM IV (en V) criteria in het kort worden beschreven.
 

 


 

Bij Barends Psychology Practice wordt steun en begeleiding geboden aan mensen die leven met een narcist. Meld je hier aan om een gratis introductiesessie te boeken. (Afhankelijk van de zorgverzekeraar kunnen sommige behandelingen vergoed worden).

 

Narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen

 

A. Significante verslechtering in functioneren in persoonlijkheid zich uitende in:

1. Verslechtering in persoonlijk functioneren (a of b):

2. Verslechtering in interpersoonlijk functioneren (a of b):

a. Identiteit: Overmatig refereren aan anderen met als doel regulatie van het zelfvertrouwen en eigen identiteit; overdreven beoordeling van de eigen persoon kan worden opgeblazen, afgezwakt of schommelen tussen deze uitersten; emotieregulatie is afhankelijk van het fluctuerende zelfbeeld.
b. Zelfsturing: Doelen stellen is gericht op het krijgen van goedkeuring van anderen; persoonlijke normen zijn onrealistisch hoog met als doel zichzelf als exceptioneel te zien, of te laag vanwege het gevoel ‘ergens te goed voor te zijn’; vaak geen bewustzijn van de eigen motivaties.

EN

a. Empathie: Beperkt vermogen om gevoelens en behoeften van anderen te herkennen of identificeren; overmatig afgestemd op reacties van anderen, maar alleen als deze relevant zijn voor zichzelf; overschatten of onderschatten van eigen effect op anderen.
b. Intimiteit: Relaties zijn voornamelijk oppervlakkig en dienen slechts ter regulatie van het zelfvertrouwen; wederkerigheid is beperkt door gebrekkige oprechte interesse in andermans ervaringen en door de sterke behoefte aan eigen gewin.

 
 
a. Identiteit: Er is een sterke behoefte om zichzelf te vergelijken met anderen die slechter presteren op een bepaald vlak, zodat men zich beter voelt over zichzelf. Zichzelf complimenteren voor de eigen prestaties is ook belangrijk voor het reguleren van het zelfvertrouwen. Stemmingswisselingen zijn sterk afhankelijk van het zelfvertrouwen op dat moment: het ene moment kunnen ze erg vrijgevig en vriendelijk zijn (bijvoorbeeld als ze zojuist iets gepresteerd hebben) en een uur later kan hun stemming helemaal omdraaien en kunnen ze iemand bewust voor schut zetten.
b. Zelfsturing: Het is belangrijk voor narcisten om anderen te imponeren, waardoor hun doelen zich daar ook op afstemmen. De narcist kan zichzelf identificeren met dat doel. Het is, daarentegen, ook mogelijk om een extreem laag doel te stellen, omdat ze zich te goed voelen voor een bepaald taakje en hier geen moeite voor willen doen.

a. Empathie: De manier waarop ze zich gedragen heeft maar 1 doel: zich goed voelen over zichzelf. Dit kan betekenen dat ze andermans emoties, gevoelens, gedachten, verlangens, normen en waarden compleet negeren of verwerpen. Vaak nemen ze andermans standpunt niet eens in overweging, ofwel omdat het ze weinig kan schelen, ofwel omdat ze dit niet kunnen. Hierdoor kunnen narcisten erg grof, onbeschoft, gemeen en egocentrisch overkomen.
b. Intimiteit: Het ontwikkelen van een diepgaande vriendschap met iemand is erg lastig, omdat ze zich niet interesseren in andermans ervaringen, gevoelens of gedachten. Relaties dienen daarom slechts 1 doel: het in stand houden van het zelfvertrouwen. Het moment dat ze iemand niet meer nodig hebben laten ze je vallen als een baksteen.
 
 

B. Pathologische persoonlijkheidstrekken in het volgende domein:

1. Antagonisme (ook wel bekend onder vijandigheid of felle tegenstelling van meningen), gekenmerkt door:

a. Grandiositeit :
Het gevoel hebben ergens recht op te hebben, openlijk of verkapt; egocentriciteit; sterk vasthouden aan de overtuiging dat zij beter zijn dan anderen; neerbuigend naar anderen toe. Dit is een van de beter bekende narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen. Deze mensen voelen en gedragen zich alsof ze boven de wet staan en hebben er ook geen moeite mee om dit te zeggen. Vaak halen ze mensen (publiekelijk) naar beneden.
b. Aandacht zoeken:
Overmatige pogingen om de aandacht te trekken en om in het middelpunt van de belangstelling te staan; op zoek zijn naar bewondering van anderen. Deze mensen vinden het heerlijk om alle aandacht te krijgen en ze gebruiken hier verschillende technieken voor. Een veel voorkomende strategie is door in de slachtofferrol te kruipen of door anderen een schuldgevoel aan te praten.

 
 

Andere narcistische persoonlijkheidsstoornis criteria

C. De gebreken in het functioneren op persoonlijkheidsvlak en de individuele uiting van persoonlijkheidstrekken zijn relatief stabiel voor een lange periode en in verschillende situaties. Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen laten vroeg of laat zien wie ze werkelijk zijn. Het klopt dat ze zich voorbeeldig kunnen gedragen in het openbaar, maar zodra iemand de narcist beter leert kennen, zal de narcist zijn ware gezicht laten zien.

D. De gebreken in het functioneren op persoonlijkheidsvlak en de individuele uiting van persoonlijkheidstrekken kunnen niet beter verklaard worden door de ontwikkelingsfase waarin iemand zit of door de socio-culturele omgeving. In sommige culturen is het normaal om erg zelfverzekerd over te komen en om over de eigen prestaties te praten. In andere culturen is dit een no-go. Wat betreft de ontwikkelingsfase: adolescenten herkennen zich vaak in bepaalde narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen. Deze NPS symptomen zwakken vaak af als de adolescent volwassen wordt.

E. De gebreken in het functioneren op persoonlijkheidsvlak en de individuele uiting van persoonlijkheidstrekken kunnen niet verklaard worden aan de hand van directe fysiologische bijwerkingen van medicijnen of drugs of door een algemene medische conditie (hersenbeschadiging). Sommige drugs en medicatie zorgen voor gevoelens, emoties, gedachten en gedrag dat veel voorkomt bij mensen met NPS. Gelukkig verandert dit gedrag zodra de medicijnen of de drugs uitgewerkt zijn. In geval van hersenbeschadiging is het mogelijk dat een deel in de hersenen dat verantwoordelijk is voor empathie is beschadigd, waardoor iemand egocentrisch en egoïstisch gedrag vertoont.
 
 

Narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen volgens de DSM IV

Hier volgt een kort overzicht van de, in de ogen van veel therapeuten, NPS symptomen zoals beschreven in de DSM IV (en V). Het zal opvallen dat voornamelijk het subtype: kwaadaardige/grandioze narcist beschreven wordt.

  • Heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid.
  • Is gepreoccupeerd met fantasieën over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid of ideale liefde.
  • Gelooft dat hij of zij ‘bijzonder’ en uniek is en alleen kan worden begrepen door of moet omgaan met andere bijzondere mensen of met mensen (of instellingen) met een hoge status.
  • Heeft een excessieve behoefte aan bewondering.
  • Heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben (onredelijke verwachtingen over een speciale voorkeursbehandeling, of dat er automatisch wordt voldaan aan zijn of haar verwachtingen).
  • Exploiteert anderen (maakt misbruik van anderen om zijn of haar eigen doelen te verwezenlijken).
  • Heeft een gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te identificeren.
  • Is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen afgunstig zijn op hem of haar.
  • Toont zich arrogant of hooghartig in houding of gedrag.

 
 

Literatuur

  • [1] Campbell, W. K., & Baumeister, R. F. (2006). Narcissistic personality disorder. In Practitioner’s guide to evidence-based psychotherapy (pp. 423-431). Springer, Boston, MA.
  • [2] Pincus, A. L., & Lukowitsky, M. R. (2010). Pathological narcissism and narcissistic personality disorder. Annual review of clinical psychology, 6, 421-446.
  • [3] Ronningstam, E. (2005). Identifying and understanding the narcissistic personality. Oxford University Press.
  • [4] Russ, E., Shedler, J., Bradley, R., & Westen, D. (2008). Refining the construct of narcissistic personality disorder: Diagnostic criteria and subtypes. American Journal of Psychiatry, 165, 1473-1481.
  • [5] Pincus, A. L., Ansell, E. B., Pimentel, C. A., Cain, N. M., Wright, A. G., & Levy, K. N. (2009). Initial construction and validation of the Pathological Narcissism Inventory. Psychological assessment, 21, 365.
  •