Een korte uitleg over catatonie (ook wel katatonie genoemd).

Catatonie symptomen en feiten - infographic.

Catatonie symptomen en feiten.

Mensen met catatonie hebben vaak last van symptomen als abnormale bewegingen, immobiliteit en het weigeren van eten en drinken. Deze mensen kunnen vaak eenvoudige taken (zoals rechtop in bed zitten; uit bed gaan) maar moeilijk of niet uitvoeren. Andere taken zoals zichzelf aankleden of naar het toilet gaan kunnen soms ook al erg moeilijk gaan. Door deze klachten is het erg lastig voor hun om een normaal gesprek te voeren met iemand. Depressie met catatonische kenmerken komt bij minder dan 1%  van de bevolking voor. Deze stoornis komt vaak voor met stemmingsstoornissen (25 tot 50% van de gevallen) en schizofrenie (10 – 15%). De stoornis wordt vaak omschreven als chronisch, omdat deze stoornis verschillende keren kan terugkeren gedurende het leven. In 20% van de gevallen hersteld iemand na behandeling volledig, maar het komt vaker voor dat iemand niet volledig hersteld en functioneren op bepaalde vlakken niet meer gaat als voorheen.
Op deze pagina vind je alles wat je moet weten over catatonie; van kenmerken en oorzaken tot behandeling en feiten.

Ga naar:

 
 
Bij Barends Psychology Practice wordt depressie behandeld. Meld je hier aan om een eerste, gratis sessie te boeken. (Afhankelijk van jouw zorgverzekering kunnen behandelingen vergoed worden).
 
 

Wat is catatonie?

In het verleden werd catatonie gezien als een aparte psychische stoornis, maar tegenwoordig is dit niet meer het geval. Iemand met catatonie lijdt aan een depressieve stoornis met catatone kenmerken. Een kenmerk is bijvoorbeeld moeite hebben bij het uitvoeren van vrijwillige bewegingen (lepel naar de mond brengen).
Andere veelvoorkomende klachten zijn: het uitvoeren van simpele taken, zoals uit bed gaan, of rechtop zitten in bed. Het uitvoeren van alledaagse taken kunnen een enorme opgave zijn of soms zelfs onmogelijk. Een normaal gesprek voeren kan ook al erg vermoeiend voor hen zijn.
Catatonie wordt vaak geassocieerd met bipolaire stoornis, omdat bepaalde symptomen veel voorkomen tijdens een Manie, terwijl andere symptomen veelal voorkomen tijdens een depressieve episode. Een bipolaire stoornis wordt gekenmerkt voor zowel de manische als depressieve episode. Verder komt deze stoornis ook vaak voor met PTSS, Schizofrenie en uiteraard normale depressie. Uiteindelijk krijgt slechts tussen de 5 en 9% van de psychiatrisch cliënten te maken met catatonische kenmerken. Dat komt neer op minder dan 1% van de Nederlandse bevolking (omdat 10% van de mensen psychische klachten heeft en daar weer 5 tot 9% van heeft last van catatonische kenmerken).
 
(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)


 

Wat zijn de kenmerken van catatonie?

Naast de kenmerken van een depressieve stoornis hebben mensen ook last van de volgende klachten:

  • Vreemde/ongewone bewegingen.
  • Immobiliteit (of het onvermogen om te bewegen).
  • Selectief mutisme (of niet in staat zijn te spreken wegens extreme angsten).
  • Echolalie (het nadoen van iemands spraak).
  • Echopraxie (het nadoen van iemands bewegingen).
  • Manie: immobiliteit afgewisseld door agitatie.
  • Weigeren te eten of drinken.
  • Intense emotionele pijn als resultaat van het uitvoeren van normale taakjes.
  • Flexibiliteit: langdurig een abnormale houding aannemen.
  • Stupor: Langdurig niet spreken of bewegen.

Om te voldoen aan de criteria van catatonie moet iemand tenminste 2 van de hier bovenstaande kenmerken hebben én voldoen aan de criteria van een depressieve stoornis.
 
 

Wat veroorzaakt catatonie?

Hoewel de exacte oorzaak onbekend is, denken wetenschappers dat er in ieder geval sprake is van een verstoorde neurotransmitter huishouding in de hersenen. Het gaat hierbij om de neurotransmitters dopamine, GABA en glutamine. Deze verstoorde huishouding zou deels verklaren waarom iemand last kan krijgen van catatonie, omdat een tekort of teveel aan bepaalde neurotransmitters gedrag van mensen beïnvloedt.
Weer andere wetenschappers denken dat catatonie een extreme angstreactie is. Bij gevaar kunnen mensen op drie manieren reageren: door te vechten, te vluchten of door te bevriezen. Bij catatonie is er, volgens wetenschappers, sprake van bevriezen. Als gevolg van het bevriezen worden de emoties en soms ook bewegingen uitgeschakeld. Dit zie je ook in de natuur bij dieren: als er gevaar dreigt staan sommige dieren stil (alsof het roofdier ze dan niet ziet).

Meer onderzoek is nodig naar de exacte oorzaak van catatonie.
 
 

Behandeling van catatonie.

De kans op herstel hangt niet af van de hoeveelheid symptomen of de intensiteit van de symptomen, maar met de duur van de stoornis zelf. Hoe langer iemand aan Catatonie lijdt, hoe kleiner de kans op herstel wordt. Er zijn twee manieren om catatonie te behandelen:

Benzodiazepines (Benzo’s): Benzo’s worden als eerste gebruikt bij behandeling van catatonie. Benzo’s vergroten de effecten van de neurotransmitter GABA. Door de neurotransmitter balans te herstellen neemt de kans op herstel aanzienlijk toe! De catatone klachten nemen af, waardoor men weer normaal kan functioneren. Rond de 80% van de mensen die Lorazepam (dit is een Benzo) slikt tegen deze stoornis herstelt binnen een paar dagen.* Hierbij moet vermeld worden dat onduidelijk is hoeveel mensen zonder medicatie uiteindelijk vanzelf herstelt. Het kan zijn dat het effect van de medicatie in werkelijkheid dus iets lager ligt, omdat men wellicht uit zichzelf ook al opknapt.
 
(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)


 
Electroconvulsieve therapie (ECT): Deze therapievorm is effectief bij 85% van de mensen met catatonie en wordt gezien als de meest effectieve behandelvorm. Klik hier voor meer informatie over ECT.
 
 

Literatuur:

  • [1] Bush, G., Fink, M., Petrides, G., e.a. (1996b). Catatonia. II. Treatment with lorazepam and electroconvulsive therapy. Acta Psychiatrica Scandinavica, 93, 137-143.
  • [2] Lee, J.W., Schwartz, D.L., & Hallmayer, J. (2000). Catatonia in a psychiatric intensive care facility: incidence and response to benzodiazepines. Annals of Clinical Psychiatry, 12, 89-96.
  • [3] Ungvari, G.S., Leung, C.M., Wong, M.K., e.a. (1994). Benzodiazepines in the treatment of catatonic syndrome. Acta Psychiatrica Scandinavica, 89, 285-288.