PTSS – Posttraumatische stressstoornis.
Blootstelling aan trauma kan gevolgen hebben op de lange termijn [1] waaronder het ontwikkelen van posttraumatische stressstoornis. Een trauma kan zich ontwikkelen nadat iemand is blootgesteld aan een levensbedreigende situatie, ernstige verwonding of seksueel geweld en waarbij diegene gevoelens van hulpeloosheid, angst en terreur ervaart [2]. Voorbeelden van traumatische gebeurtenissen zijn auto-ongelukken, seksueel of fysiek geweld, gepest worden en natuurlijke rampen. Trauma kan ontwikkelen na een enkele gebeurtenis (acuut) of na herhaalde (chronische) blootstelling [2]. Iedereen kan ooit eens blootgesteld worden aan een traumatische ervaring: trauma maakt geen onderscheid in afkomst, leeftijd, sekse of seksuele oriëntatie. In de Verenigde Staten is ongeveer 6-7% van de bevolking ooit eens blootgesteld aan een traumatische ervaring [3].
On deze pagina wordt het verschil tussen posttraumatische stressstoornis (PTSS), complexe PTSS, en posttraumatische stress besproken. In een notendop zijn dit de verschillen:
Bij Barends Psychology Practice wordt posttraumatische stressstoornis behandeld. Meld je hier aan voor een eerste, gratis, sessie.
Ga direct naar:
Wat is posttraumatische stressstoornis?
In tegenstelling tot wat soms op sociale media beweerd wordt, ontwikkelt iemand niet automatisch PTSS na het ervaren, zien van of horen over een traumatische ervaring. Soms is een gebeurtenis schokkend, verschrikkelijk en verontrustend en kan het leiden tot erg veel angst, paniek en ongemak. Dit zijn normale reacties die horen bij ingrijpende gebeurtenissen en deze reacties nemen normaal gesproken in de uren/dagen erna af in hevigheid. Helaas is het voor sommige mensen zo dat een traumatische gebeurtenis klachten kan veroorzaken die langer dan een week (tot ongeveer 30 dagen) aanhouden. In dit geval is er sprake van acute stressstoornis. Ook deze klachten zullen normaal gesproken na een maand weer verdwijnen.
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische stoornis die het leven flink overhoop kan gooien. PTSS kan ontstaan nadat iemand iets schokkends meemaakt, hier getuige van is of erover leest/leert. Bij deze schokkende gebeurtenis is er sprake van een levensbedreigende situatie, ernstige verwonding of seksueel geweld [1]. Veel gebruikte voorbeelden hiervan zijn: auto-ongelukken, natuurrampen, seksueel, emotioneel en fysiek geweld en een overval. Volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.; DSM-5; American Psychiatric Association, 2013), is er bij posttraumatische stressstoornis sprake van vier symptoomcategorieën: (1) vermijding, (2) negatieve gedachten/stemming, (3) hyperactivatie and (4) herbeleving, waarbij iemand last heeft van ongewenste gedachten, flashbacks en nachtmerries [2]. Voor meer informatie over deze categorieën, ga naar: PTSD symptoms.
Iemand die last heeft van PTSS klachten zoals nachtmerries, flashbacks, en vermijding.
Hoe vaak komt PTSS voor
Hoewel bijna iedereen wel een traumatische gebeurtenis meemaakt in zijn of haar leven, ontwikkelen de meeste mensen geen posttraumatische stressstoornis. Ongeveer 3 tot 4,4% van de mensen ontwikkelt ooit PTSS (de percentages kunnen per land/regio verschillen, maar gemiddeld genomen is het 3 tot 4,4%) [4],[5],[6]. Veelal verdwijnen de PTSS klachten na een paar dagen/weken vanzelf weer. Helaas geldt dit niet voor iedereen en kunnen de PTSS klachten een enorme impact hebben op iemands dagelijks leven. Zonder PTSS behandeling kunnen de PTSS klachten jaren aanhouden.
Mocht je willen weten of er sprake is van veel PTSS klachten, ga dan naar PTSS vragenlijst en vul de vragen voor jezelf in. Bij ons wordt PTSS online behandeld.
Wat is het verschil tussen posttraumatische stressstoornis en posttraumatische stress?
Veel mensen die een schokkende gebeurtenis hebben meegemaakt voldoen niet aan de criteria die nodig zijn voor een posttraumatische stressstoornis. Voor hen gaat het vaak om posttraumatische stress (PTS, ook wel Acute stressstoornis genoemd). Bij zowel PTSS als PTS is er sprake van dezelfde klachten en worden daarom vaak met elkaar verward. De PTS klachten zijn: angstig of nerveus voelen, trillende handen, versnelde hartslag, zweten, vermijden van situaties die doen denken aan de traumatische gebeurtenis, een nachtmerrie hebben over deze gebeurtenis en snel afgeleid zijn. De verschillen tussen PTSS en PTS:
De verschillen tussen PTSS en PTS:
- Duren minimaal 1 maand.
- Zijn heftig.
- Belemmeren je dagelijks functioneren.
- Duren vaak minder dan een maand.
- Zijn op het moment intens, maar die intensiteit neemt af na een paar dagen.
- Veroorzaakt geen belemmeringen in het dagelijks functioneren.
* Voor een gedetailleerde lijst van klachten, ga naar: PTSS symptomen.
(Advertentie. Scroll naar beneden om verder te lezen.)Het is mogelijk dat er sprake is van PTS en dat de klachten niet verdwijnen, zonder dat je voldoet aan de posttraumatische stressstoornis criteria. In dat geval is het verstandig om contact op te nemen met een therapeut. Vaak is een paar sessies genoeg om de verwerking van de traumatische gebeurtenis te (her)starten. Onbehandelde traumatische gebeurtenissen hebben vaak een negatieve impact op het dagelijkse leven.
Wat is het verschil tussen complexe PTSS en PTSS?
CPTSS – infograpic.
Complexe PTSS is een psychische stoornis die gekenmerkt wordt door herhaald, chronisch en voortdurend sociaal en/of interpersoonlijk trauma (waarbij het gevoel ontstaat dat men niet kan ontsnappen). Deze situaties kunnen zorgen voor gevoelens van hulpeloosheid, controleverlies, en veranderingen in de zelfidentiteit. Ongeveer 0,7 – 5,5% van de volwassenen hebben complexe PTSS [4],[7],[8],[9],[10]. Bij volwassenen die behandeld worden voor psychische klachten is dit zelfs 36% [4],[11]. Voorbeelden waarbij mensen complexe PTSS kunnen ontwikkelen zijn: seksueel, emotioneel of fysiek misbruik, huiselijk geweld of marteling. Denk hierbij aan concentratiekampen, ontvoering, kindermisbruik, en voortdurend emotioneel of fysiek misbruik van een ouder of opvoeder. Langdurig gepest worden kan ook leiden tot complexe PTSS. Bij de hier genoemde voorbeelden geldt dat men het gevoel had niet te kunnen ontsnappen/ontkomen aan de situatie en dat deze situatie zich meermaals voordeed.
Met andere woorden: het is mogelijk om PTSS te ontwikkelen na een traumatische gebeurtenis zoals een ongeluk, maar een enkele traumatische gebeurtenis zal niet zorgen voor complexe PTSS. De ontwikkeling van complexe PTSS is waarschijnlijker indien de traumatische gebeurtenis erg lang aanhield of meerdere malen plaatsvond, waarbij het gevoel overheerste dat diegene niet kon ontsnappen. Deze situaties kunnen gerust maanden of jaren aanhouden en veranderen iemands persoonlijkheid aanzienlijk. Mensen met complexe PTSS kunnen woede-uitbarstingen hebben, zich over het algemeen erg somber voelen en suïcidale gedachten hebben. Gevoelens van schuld, waardeloosheid, hulpeloosheid en schaamte komen veel voor. Ook komen vertrouwensproblemen vaak voor bij mensen met complexe PTSS, evenals problemen met intimiteit. Deze klachten kunnen gepaard gaan met de ontwikkelde voorkeur om alleen te zijn en zich emotioneel te isoleren. Hier zijn de verschillen tussen. PTSS en complexe PTSS.
(Advertentie. Scroll naar beneden om verder te lezen.)
- Eén of meerdere trauma’s.
- Flashbacks.
- Nachtmerries over het trauma.
- Vermijding van dingen die aan het trauma herinneren.
- Angst en depressie.
- Overmatige waakzaamheid.
- Overdreven schrikreflex.
- Dissociatie.
- Chronische trauma’s zonder ontsnappingsmogelijkheid.
- Flashbacks.
- Nachtmerries en chronische slapeloosheid.
- Sociale isolatie, vermijden van relaties.
- Hevige veranderingen in affect regulatie.
- Overmatige waakzaamheid, preoccupatie met de dader.
- Gefragmenteerd gevoel van zelfbewustzijn.
- Geen vermogen tot filteren, snel overweldigd zijn.
Hoewel zowel PTSS als complexe PTSS behandelbaar zijn, duur de behandeling van complexe PTSS vaak (veel) langer en is het verstandig om verschillende behandeltypen te combineren (EMDR en DGT, bijvoorbeeld). Mocht je het gevoel hebben dat er sprake is van complexe PTSS neem dan contact op met een goede therapeut bij wie je je veilig voelt.
Literatuur
[1] Dye, H. (2018). The impact and long-term effects of childhood trauma. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 28 (3), 381-392.
[2] American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., Text rev.). Washington, DC: American Psychiatric Association
[3] Kessler RB. Lifetime Prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Achives of General Psychiatry. 2005;62(6):593–602.
[4] Cloitre M. ICD-11 complex post-traumatic stress disorder: simplifying diagnosis in trauma populations. The British Journal of Psychiatry. 2020;216(3):129-131. doi:10.1192/bjp.2020.43
[5] Kessler RC, Aguilar-Gaxiola S, Alonso J, Benjet C, Bromet EJ, Cardoso G, et al. Trauma and PTSD in the WHO world mental health surveys. Eur J Psychotraumatol, 8. 2017;(sup5):1353383
[6] Stein DJ, McLaughlin KA, Koenen KC, Atwoli L, Friedman MJ, Hill ED, et al. DSM-5 and ICD-11 definitions of posttraumatic stress disorder: investigating “narrow” and “broad” approaches. Depress Anxiety. 2014;31(6):494–505.
Literatuur – Deel 2
[7] Ben-Ezra M, Karatzias T, Hyland P, Brewin CR, Cloitre M, Bisson JI, et al. Posttraumatic stress disorder (PTSD) and complex PTSD (CPTSD) as per ICD-11 proposals: a population study in Israel. Depress Anxiety. 2018.
[8] Cloitre M, Hyland P, Bisson JI, Brewin CR, Roberts NP, Karatzias T, et al. ICD-11 posttraumatic stress disorder and complex posttraumatic stress disorder in the United States: a population-based study. J Trauma Stress. 2019;32(6):833–42.
[9] Hyland P, Karatzias T, Shevlin M, Cloitre M, Ben-Ezra M. A longitudinal study of ICD-11 PTSD and complex PTSD in the general population of Israel. Psychiatry Res. 2020;286:112871.
[10] Hyland P, Shevlin M, Fyvie C, Cloitre M, Karatzias T. The relationship between ICD-11 PTSD, complex PTSD and dissociative experiences. J Trauma Dissociation. 2020;21(1):62–72.
[11] Moller L, Augsburger M, Elklit A, Sogaard U, Simonsen E. Traumatic experiences, ICD-11 PTSD, ICD-11 complex PTSD, and the overlap with ICD-10 diagnoses. Acta Psychiatr Scand. 2020;141(5):421–31.