Het hebben van een narcistische schoonmoeder: wat kun je verwachten en eraan doen en hoe beïnvloedt het je relatie?

Oorzaken ontwikkeling narcisme - infographic. Narcistische ouders. Narcistische schoonmoeder.

Narcisme oorzaken – infographic

Een fijne relatie hebben kan een behoorlijke opgave zijn als je een narcistische schoonmoeder (of schoonvader) hebt, vanwege de invloed die je schoonouders uitoefenen op de relatie en de manier waarop zowel jij als je partner reageren op de narcistische schoonouder. De relatie tussen de narcist en hun kind kan extreem intens zijn of juist vrijwel niet bestaan. Deze pagina richt zich voornamelijk op de situatie waarin de narcistische schoonmoeder nog steeds contact heeft met je partner.

Veelvoorkomende gedragingen van een narcistische schoonmoeder:
Als je schoonmoeder narcistische trekken vertoont, kun je de volgende dingen opmerken:

Moeite met grenzen stellen: Je partner kan worstelen met het aangeven van gezonde grenzen.
Voorbeeld: Je partner voelt zich schuldig als hij of zij niet direct op de telefoontjes van zijn of haar moeder reageert, zelfs als jullie op dat moment met iets belangrijks bezig zijn.
Schending van grenzen: je schoonouders kunnen regelmatig je grenzen overschrijden.
Voorbeeld: Jij en je partner hebben afgesproken dat onverwacht bezoek niet welkom is, maar zij verschijnt toch onaangekondigd en staat erop om binnen te komen.
Aversie of vijandigheid: Ze kunnen openlijk of subtiel hun afkeuring laten blijken.
Voorbeeld: Ze maakt constant dubbelzinnige opmerkingen zoals: “Je moet wel heel zelfverzekerd zijn om dát te dragen.”
Kritiek en gebrek aan waardering: Jij en je partner krijgen vaak kritiek, maar zelden of nooit een compliment.
Voorbeeld: Ze heeft altijd commentaar op je kookkunsten, huishouden of opvoeding, maar waardeert nooit je inzet of prestaties.
Sabotage van je huwelijk: Ze kan proberen je relatie te ondermijnen of schade toe te brengen.
Voorbeeld: Ze zegt tegen je partner: “Je was veel gelukkiger voordat je trouwde,” of “Weet je zeker dat je de juiste keuze hebt gemaakt?”

Daarnaast speelt een narcistische schoonmoeder vaak de slachtofferrol, waardoor het moeilijk kan zijn om je op je gemak te voelen in haar aanwezigheid. Ondanks deze uitdagingen is het cruciaal om je partner te steunen voor de gezondheid van jullie relatie. Dit artikel biedt begeleiding bij het omgaan met de verschillende fasen van bewustwording (onwetendheid, realisatie, acceptatie, aanpassing en verandering) en geeft tips om zowel jezelf als je partner te beschermen.

Ga naar:

Bij Barends Psychology Practice wordt steun en begeleiding geboden aan mensen die leven met een narcist. Meld je hier aan om een gratis introductiesessie te boeken.

Fase 1: Ontkenning / zich niet bewust zijn van

Kinderen van narcistische ouders worden vaak blootgesteld aan emotioneel misbruik, waaronder manipulatie, chantage, gaslighting en schuldinductie. Deze tactieken worden gebruikt om controle, macht en bevestiging te verkrijgen. Als kinderen nemen ze vanzelfsprekend aan dat hun ouders altijd gelijk hebben, omdat ze geen ander referentiekader hebben. Sommigen kunnen hun narcistische ouder zelfs als geweldig ervaren.

Vergelijking met andere gezinnen

Wanneer deze kinderen de adolescentie of volwassenheid bereiken, kunnen ze opmerken dat andere ouders vriendelijk en ondersteunend zijn. Deze realisatie kan de disfunctie binnen hun eigen gezin benadrukken, maar het erkennen van deze waarheid is moeilijk. Toegeven dat hun ouder niet zo liefdevol is als ze altijd dachten, kan voelen alsof hun hele realiteit een leugen is. Velen verdedigen of bagatelliseren het narcistische gedrag, wat frustrerend kan zijn voor een buitenstaander die de situatie duidelijker ziet.
Deze fase kan erg frustrerend zijn voor je, omdat jij wel door hebt wat er aan de hand is. Je kunt de interacties en de ouder-kind relatie van een afstandje bekijken (en vergelijken met je eigen ouder-kind relatie), en je ziet wat voor impact het heeft op je partner. Het feit dat je partner nog niet toe is aan het idee dat ‘papa of mama een narcist’ is, kan voor erg veel spanning en ruzie zorgen.

Omgaan met narcistische schoonfamilie

Controle is uiterst belangrijk voor mensen met narcistische trekken. Een wig drijven tussen jou en je partner stelt hen in staat opnieuw macht te krijgen over hun kind (jouw partner). Dit kunnen ze op twee manieren doen:

1. Je ondermijnen

Een narcistische schoonmoeder kan je op subtiele wijze beledigen, je een onwelkom gevoel geven of afstandelijk tegen je doen. Een natuurlijke reactie is om in de verdediging te schieten, maar dit werkt vaak averechts. Actief tegen haar ingaan of regelmatig klagen over haar gedrag geeft haar juist controle over de situatie. Narcisten die controle hebben, zijn bijzonder gevaarlijk. Klagen over haar kan ervoor zorgen dat je partner zich gedwongen voelt om tussen jullie te kiezen. In de meeste gevallen zal een narcistische schoonmoeder zichzelf als slachtoffer neerzetten, waardoor de kans groter wordt dat je partner haar kant kiest.

Houd er rekening mee dat elke belangrijke persoon in het leven van je partner de waargenomen controle en aandacht van de narcistische ouder vermindert. Dit verlies is voor hen ondraaglijk, waardoor ze jou als een bedreiging zien.

2. Jou voor zich winnen

Soms probeert een narcistische schoonmoeder je juist te manipuleren om haar kant te kiezen. Ze kan zich charmant en vriendelijk naar jou toe gedragen, terwijl ze je partner privé of in het openbaar bekritiseert. In het begin herken je deze strategie misschien niet, waardoor je gaat twijfelen aan de klachten van je partner. Je kunt denken: “Maar mijn schoonmoeder lijkt zo’n aardig persoon.” Als dit herkenbaar klinkt, ben je je misschien nog niet volledig bewust van de dynamiek van het omgaan met een narcistische schoonmoeder.

Belangrijke gedragingen om op te letten

Te veel betrokkenheid bij het leven van je partner. Voorbeeld: Ze eist om elk detail van je partner’s dag te weten, van werkvergaderingen tot weekendplannen, en raakt van streek als ze wordt buitengesloten.
Frequent, ongevraagd contact (bellen, langskomen, enz.). Voorbeeld: Ze belt je partner meerdere keren per dag, zelfs voor onbenullige zaken, en staat onaangekondigd op de stoep.
Jullie grenzen negeren of niet respecteren. Voorbeeld: Ondanks dat ze is gevraagd privézaken niet met de familie te bespreken, deelt ze toch jullie persoonlijke informatie met anderen.
Jaloers of manipulatief gedrag om jou van je partner te isoleren.Voorbeeld: Ze nodigt je partner uit voor exclusieve familie-evenementen en ontmoedigt subtiel dat jij meegaat.
De behoefte om in het middelpunt van de aandacht te staan, zelfs op ongepaste momenten.Voorbeeld: Tijdens jullie bruiloft onderbreekt ze een speciaal moment om een aankondiging over zichzelf te doen.
Een geweldige dag met haar wordt vaak gevolgd door stemmingswisselingen, woede of verdriet.Voorbeeld: Na een gezellige familiedag belt ze later huilend op, omdat ze zich buitengesloten voelt.
Teleurstellende reacties op belangrijke aankondigingen (bijv. huwelijk, zwangerschap, huis kopen, emigreren).Voorbeeld: Wanneer jullie de verloving aankondigen, reageert ze kil met: “Oh, nou ja, leuk voor jullie, denk ik.”
Sarcastische grappen die je een onwelkom, ongewenst of ongewaardeerd gevoel geven.Voorbeeld: Ze grapt: “Je moet mijn zoon echt onder druk hebben gezet om je ten huwelijk te vragen.”
Woede of wrok wanneer jij of je partner het niet met haar eens is.Voorbeeld: Ze wordt boos als jullie een andere vakantieplanning voorstellen dan wat zij verwachtte, en noemt je “egoïstisch.”
Je partner schuldgevoel aanpraten om dingen voor haar te doen.Voorbeeld: Ze zegt regelmatig dingen als: “Als je echt van me hield, zou je meer tijd met mij doorbrengen in plaats van met je partner.”
Feiten verdraaien of aanpassen aan haar eigen verhaal.Voorbeeld: Ze vertelt familieleden dat jij onbeleefd tegen haar was, terwijl je in werkelijkheid alleen voor jezelf opkwam.
Gemene opmerkingen maken over jou, maar alleen wanneer je partner er niet bij is.Voorbeeld: Zodra je partner even weg is, zegt ze: “Ik vind jou niet goed genoeg voor mijn kind,” maar ontkent het later als je partner haar ermee confronteert.

We zijn benieuwd naar jouw ervaringen!
Vul de poll in om jouw ervaringen te vergelijken met die van andere bezoekers.

Laden ...

Wat te doen als je een narcistische schoonmoeder hebt

1. Focus op observaties, niet op labels

In plaats van hun ouder als een narcist te bestempelen, kun je specifieke gedragingen benoemen op het moment dat ze zich voordoen. Formuleer je opmerkingen als neutrale observaties in plaats van kritiek.
Voorbeeld: In plaats van te zeggen: “Je moeder is zo egocentrisch; ze luistert nooit naar ons,” kun je zeggen: “Ik merkte dat toen we haar over onze vakantie vertelden, ze het gesprek meteen veranderde naar haar eigen ervaringen.”
Deze aanpak helpt je partner het gedrag te herkennen zonder dat hij of zij zich onder druk gezet voelt om meteen een label te accepteren. Door dit geregeld te herhalen, zal het je partner uiteindelijk zelf ook gaan opvallen.

2. Steun je partner

Je partner kan frustratie uiten over zijn of haar ouder zonder zich volledig bewust te zijn van de ernst van het probleem. Luister, valideer hun gevoelens en herinner hen eraan dat het niet hun schuld is.
Voorbeeld: Als je partner zegt: “Ik voel me schuldig omdat mijn moeder steeds zegt dat ik haar niet genoeg bel,” kun je reageren met: “Dat klinkt lastig. Het is niet eerlijk dat ze jou een schuldgevoel geeft voor het leiden van je eigen leven.”
Het kernwoord in dit voorbeeld is schuldgevoel. Wederom geldt: door opmerkingen van soortgelijke strekking een aantal keren te herhalen, zal jouw partner het snel genoeg gaan herkennen.

3. Trek af en toe parallellen met narcistisch gedrag

Je kunt het concept van narcistische neigingen voorzichtig introduceren zonder hun ouder direct als narcist te bestempelen.
Voorbeeld: In plaats van te zeggen: “Je vader is een narcist,” kun je zeggen: “Ik vind het moeilijk om met je vader te praten, omdat hij altijd het gesprek overneemt en alles over zichzelf maakt. Dat soort egocentrisch gedrag kan frustrerend zijn, vooral als ik iets belangrijks wil delen.”
Deze aanpak houdt het gesprek open en moedigt je partner aan om op eigen tempo de verbanden te leggen.

4. Bewaak je emotionele grenzen

Ongeacht hoe je partner met de situatie omgaat, is het belangrijk om jezelf te beschermen door emotionele afstand te bewaren. Neem de woorden van je schoonmoeder niet persoonlijk; of het nu een zeldzaam compliment is of een belediging, onthoud dat haar gedrag niet echt over jou gaat.
Voorbeeld: Als je schoonmoeder je plotseling prijst om je kookkunsten na jaren van kritiek, wees dan op je hoede: het kan een poging zijn om je gunstig over haar te laten denken, maar het kan ook betekenen dat ze iets van je wil. Aan de andere kant, als ze een scherpe opmerking maakt over je carrière, herinner jezelf eraan dat haar woorden voortkomen uit controle en onzekerheid, niet uit een eerlijke beoordeling van jou.

5. Accepteer dat het niet om jou gaat

De vijandigheid van je narcistische schoonmoeder is niet persoonlijk. Waarschijnlijk zou ze iedereen die haar kind kiest op dezelfde manier behandelen. Dit inzicht kan je helpen om je emotioneel los te maken van haar negativiteit.
Voorbeeld: Als ze je constant ondermijnt tijdens familieaangelegenheden, bedenk dan dat haar probleem niet specifiek met jou is, maar met het verlies van controle over het leven van haar kind. Door je hier bewust van te zijn, zal het je gaan opvallen dat hun gedrag erg voorspelbaar is en vrijwel altijd draait om het krijgen van aandacht, controle of macht.

Samengevat:

Vermijd het direct confronteren van je partner met beschuldigingen over hun ouder.
Wijs subtiel op gedragingen in plaats van ze direct als narcistisch te bestempelen.
Steun je partner door te luisteren en hun ervaringen te valideren.
Bewaak je emotionele grenzen—neem de woorden van hun ouder niet persoonlijk.
Onthoud dat hun gedrag draait om controle, niet om jou als persoon.

Door deze aanpak geef je je partner de ruimte om zelf tot inzichten te komen, terwijl je je eigen emotionele welzijn beschermt.

Fase 2: Realisatie

Dit is de fase waarin je partner begint te beseffen dat hun ouder narcistische trekken heeft. Deze realisatie komt vaak als een schok en kan een diepe impact hebben. Plotseling voelt veel van wat ze over hun leven dachten als een leugen of slechts gedeeltelijk waar. Hun vertrouwen in anderen kan worden aangetast, en hun zelfbeeld kan een flinke klap krijgen. Voor sommige kinderen van narcisten is deze realisatie zo overweldigend dat ze moeite hebben om te ontdekken wie ze werkelijk zijn.

Tegelijkertijd beginnen de puzzelstukjes op hun plaats te vallen. Situaties die eerder verwarrend leken, krijgen nu betekenis:

❝Waarom is mijn moeder altijd supervriendelijk tegen anderen, maar niet tegen mij?❞
❝Waarom voelt het alsof mijn moeder jaloers op me is?❞

Deze inzichten kunnen diep verontrustend zijn, omdat je partner zich misschien realiseert dat hun ouder hen nooit echt heeft liefgehad op de manier die ze altijd dachten.

Ook voor jou kan veel duidelijker worden. Als je narcistische schoonmoeder jaloers is op je partner (haar eigen kind), kun je de manipulatieve spelletjes beginnen te herkennen. Verwarring, woede en schaamte zijn veelvoorkomende gevoelens in deze fase. Wanneer je partner er klaar voor is, praat dan openlijk over je gevoelens en over de situaties die zich hebben voorgedaan.

(Advertentie. Voor meer informatie, lees verder.)

Fase 2 – Hoe verandert het leven wanneer je partner zich realiseert dat ze een narcistische ouder hebben?

Fase 2 kan de meest verwarrende fase zijn. Hoewel zowel jij als je partner antwoorden vinden op vragen die al lang speelden, zal je partner waarschijnlijk ook met nog meer twijfels en onzekerheden zitten. Jij bent misschien klaar om actie te ondernemen en gezonde grenzen te stellen, maar je partner kan zich prikkelbaar, verdoofd, boos, verdrietig en in de war voelen—allemaal tegelijk.

Op dit punt is je partner mogelijk nog niet in staat om vooruit te bewegen. Zonder goede communicatie kan deze fase gemakkelijk een kleine crisis in jullie relatie veroorzaken. Wees geduldig, begripvol en ondersteunend terwijl jullie samen door deze moeilijke tijd gaan.

Wat te doen als je een narcistische schoonmoeder hebt?

Het ergste wat je in deze periode tegen je partner kunt zeggen is:

“Ik zei het toch…”
“Dit zeg ik al de hele tijd.”

Op dit moment draait het niet om jou of je observaties—het draait om je partner en hun gevoelens. Hier zijn enkele manieren om hen te ondersteunen:

Geef je partner tijd om te verwerken wat ze zich hebben gerealiseerd.
Dwing geen directe veranderingen af: jouw suggesties kunnen averechts werken. Laat je partner zelf tot ideeën komen, op hun eigen tempo.
Toon empathie: “Ik kan me voorstellen dat het een schok is om te beseffen dat X narcistische trekken heeft.”
Bied informatie aan: Zoek artikelen over narcisme en de impact op kinderen. Deel ze met je partner, maar dring ze niet op.
Help met dagelijkse taken: Neem praktische verantwoordelijkheden op je, zoals boodschappen doen, koken of de kinderen naar bed brengen, zodat je partner ruimte heeft om alles te verwerken.
Vraag je partner niet te vaak naar zijn/haar gevoelens. Dit wordt al snel vervelend en helpt absoluut niet.
Vraag niet constant: ‘Hoe voel je je?’: dit kan frustrerend en niet helpend zijn.
Vermijd vage hulpaanbiedingen zoals ‘Kan ik iets voor je doen?’ Neem liever zelf initiatief en bied concrete hulp aan.
Begin met het benoemen van bepaald gedrag als narcistisch: Dit helpt je emotioneel afstand te nemen wanneer de narcistische ouder je partner manipuleert of kleineert.

Fase 3: Acceptatie, Aanpassing en Verandering

Acceptatie, aanpassing en verandering overlappen sterk, daarom worden ze hier samen besproken.
Je realiseren dat een ouder narcistisch is, is één ding—deze nieuwe realiteit accepteren is iets heel anders. Het kan pijnlijk zijn om te erkennen dat een gezonde ouder-kindrelatie onmogelijk is. Ook kan het moeilijk zijn om te verwerken wat er in het verleden is gebeurd—de opmerkingen, de manipulaties, de subtiele vernederingen.

Je partner kan dit de ene dag accepteren, de volgende dag woedend zijn en de dag daarna gebroken van verdriet. Dit emotionele proces kan lang duren, met af en toe terugvallen—vooral als de narcistische ouder steeds nieuwe complicaties veroorzaakt.

De reactie van je partner

De manier waarop je partner op deze realisatie reageert, kan sterk variëren. Sommige kinderen van narcisten worden diep onzeker en hebben voortdurend bevestiging nodig. Dit komt vaak voort uit het pijnlijke besef dat de ouder-kindrelatie waarin ze geloofden een illusie was. Vragen als “Hoe kan ik mijn intuïtie vertrouwen?” of “Wat uit mijn verleden was nog meer een leugen?” kunnen overweldigend zijn.

In deze fase is het cruciaal om je partner te ondersteunen:

Help hen hun zelfvertrouwen opnieuw op te bouwen—moedig hen aan om op hun eigen intuïtie te vertrouwen, in plaats van externe bevestiging te zoeken.
Stimuleer zelfvertrouwen boven bevestiging: Leg uit dat constant zoeken naar goedkeuring op de lange termijn niet helpt. Zeg bijvoorbeeld: “Ik weet dat dit moeilijk is, maar ik wil je helpen om op jezelf te vertrouwen in plaats van steeds bevestiging bij mij te zoeken.”
Wees voorbereid op emotionele ups en downs: Elke nieuwe realisatie brengt een golf van emoties met zich mee die verwerkt moet worden. Dit kan stemmingswisselingen, vermoeidheid en de behoefte aan rust veroorzaken.

Naarmate je partner zich aanpast, kunnen ze grote persoonlijke veranderingen doormaken. Dit kan inhouden:

Een afstandelijke of volledig verbroken relatie met de narcistische ouder.
Meer zelfvertrouwen en een sterker gevoel van eigenwaarde.
Het najagen van dromen of doelen die ze eerder opzij hebben gezet.
Het stellen van stevigere grenzen—zowel in hun familie als in jullie relatie, wat nieuwe frustraties of aanpassingen met zich mee kan brengen.

Deze groeiperiode kan moeilijk zijn, maar uiteindelijk kan het leiden tot een gezonder, authentieker leven voor jullie beiden.

Hoe beïnvloedt dit mij?

Om misverstanden te voorkomen, is duidelijke communicatie essentieel. Voer diepgaande gesprekken over verwachtingen en hoe je met verschillende situaties omgaat. Bijvoorbeeld, als je weet dat familie bijeenkomsten spanning veroorzaken, spreek dan van tevoren af hoe lang jullie blijven of hoe je op bepaalde opmerkingen reageert. Vermijd aannames, want die leiden vaak tot conflicten.

Als je zelf frustratie, verdriet of machteloosheid ervaart, zoek dan externe steun. Dit kan zijn:

Praten met een vertrouwde vriend(in).
Het bijhouden van een dagboek om je emoties te verwerken.
Aansluiten bij online steungroepen met mensen in vergelijkbare situaties.
Therapie of coaching voor extra begeleiding.

Bescherm jezelf door stevige grenzen te stellen met je schoonfamilie. Dit kan betekenen dat je het contact beperkt, duidelijke regels stelt over bezoeken, of weigert deel te nemen aan bepaalde discussies. Hoe meer emotionele afstand je bewaart, hoe makkelijker het wordt om niet in hun manipulatieve spelletjes getrokken te worden. Dit helpt je om je eigen welzijn te beschermen en tegelijkertijd je partner te ondersteunen.