Het hebben van een narcistische schoonmoeder: wat kun je verwachten en eraan doen en hoe beïnvloedt het je relatie?

Narcisme feiten – infographic

Een fijne relatie hebben kan een behoorlijke opgave zijn als je een narcistische schoonmoeder (of schoonvader) hebt, vanwege de invloed die je schoonouders uitoefenen op de relatie en vanwege de manier waarop zowel jij als je partner reageert op de narcistische schoonouder. De relatie tussen de narcist en hun kinderen kan erg intens zijn of soms helemaal niet bestaan. Deze pagina richt zich voornamelijk op de situatie waarbij de narcistische schoonmoeder nog steeds contact heeft met je partner.
Als je een narcistische schoonmoeder hebt, dan zal het je opvallen dat:

het lastig is voor je partner om (gezonde) grenzen aan te geven (ten aanzien van de narcistische ouder),
het voor jouw schoonouders moeilijk is om jullie grenzen te respecteren,
jouw schoonouders je waarschijnlijk niet mogen,
zij jullie vaak bekritiseren (of nooit complimenteren), en
zij jullie relatie/huwelijk proberen te saboteren (schade proberen toe te brengen).

Het zal je waarschijnlijk ook opvallen dat ze graag in de slachtofferrol kruipen en dat het lastig is om je op je gemak te voelen wanneer zij in de buurt zijn. Hoewel je waarschijnlijk zelf al problemen hebt met je schoonouders, is het van essentieel belang voor je relatie dat je je partner blijft steunen. Deze pagina richt zich op de fases die je partner doormaakt als er sprake is van een narcistische schoonouder (ontkenning/zich niet bewust zijn van, realisatie, acceptatie, aanpassing en verandering). Per fase wordt ook besproken op welke manier jij je partner en jezelf kunt helpen en beschermen.

Ga naar:

Bij Barends Psychology Practice wordt steun en begeleiding geboden aan mensen die leven met een narcist. Meld je hier aan om een gratis introductiesessie te boeken. (Afhankelijk van de zorgverzekeraar kunnen sommige behandelingen vergoed worden).

Fase 1: Zich niet bewust zijn van/ontkenning

Het hebben van een narcistische ouder houdt vrijwel zeker in dat de zoon of dochter te maken heeft gehad met emotionele mishandeling, zoals manipulatie, chantage, splitsen, schuldgevoelens aanpraten, en gas-lighting (manipulatie met als doel dat je aan jezelf gaat twijfelen) – klik hier voor meer informatie over deze vormen van emotionele mishandeling. Een narcistische ouder gebruikt deze technieken om te krijgen wat ze willen: controle, macht en genot (ze genieten ervan om anderen naar beneden te halen). Een kind dat opgroeit in deze omstandigheden is zich vaak niet bewust van de emotionele mishandeling die plaatsvindt en ziet de ouder vaak als de persoon die altijd gelijk heeft. Ze hebben simpelweg geen vergelijkingsmateriaal om te zien dat hun situatie ongezond is, en daarbij komt dat het normaal is voor kinderen om hun ouders op een voetstuk te plaatsen. Sommige kinderen van narcisten zijn in de veronderstelling dat hun narcistische ouder geweldig is.

Vergelijken met andere families om hen heen

Wanneer deze kinderen (van narcisten) ouder worden en gaan puberen of volwassen worden, dan zal het ze opvallen dat andermans ouders vaak vriendelijk en zorgzaam zijn. Tegelijkertijd zal het ze misschien opvallen dat er iets vreemds is aan de manier waarop dingen thuis gaan, maar dat is vaak wel tot waar kinderen van narcisten komen. In deze fase zijn ze nog niet toe aan het idee dat hun ouders wellicht toch niet zulke goede ouders zijn. Dit is een behoorlijke psychologische drempel, omdat dit ook inhoudt dat alles waar ze voorheen in geloofden een leugen is: hun narcistische ouder houdt niet onvoorwaardelijk van hen en dat manipulatie, chantage en schuldgevoelens aangepraat krijgen abnormaal is. Vaak is het zo dat kinderen van narcisten het gedrag van de ouder verdedigen of bagatelliseren.
Deze fase kan erg frustrerend zijn voor je, omdat jij wel door hebt wat er aan de hand is. Je kunt de interacties en de ouder-kind relatie van een afstandje bekijken (en vergelijken met je eigen ouder-kind relatie), en je ziet wat voor impact het heeft op je partner. Het feit dat je partner nog niet toe is aan het idee dat ‘papa of mama een narcist’ is, kan voor erg veel spanning en ruzie zorgen.

Schoonouder en schoonzoon/schoondochter relatie

Het is waarschijnlijk dat je schoonmoeder jullie twee uit elkaar wil hebben en hier ook op slinkse wijze mee bezig is. Denk hierbij aan het maken van subtiele opmerkingen waarbij je naar beneden gehaald wordt of je het gevoel krijgt niet gewenst te zijn. Door je actief af te zetten tegen de schoonmoeder (of hierover veelvuldig te klagen bij je partner) krijgt je narcistische schoonmoeder precies wat ze hebben wil: controle over de situatie. Een narcist die de controle over de situatie heeft is erg gevaarlijk. Door je af te zetten tegen of veelvuldig te klagen over je schoonmoeder wordt je partner min of meer gedwongen om te kiezen tussen jullie beide. In 9 van de 10 gevallen zal de schoonmoeder in de slachtofferrol kruipen, waardoor je partner eerder de kant van de schoonmoeder kiest. Houd er rekening mee dat iedere significante persoon in het leven van je partner betekent dat de narcistische schoonmoeder minder controle kan uitoefenen op haar eigen kind (en ook minder aandacht krijgt van haar eigen kind). En dat is natuurlijk iets dat niet kan! Dus ben jij de vijand!
Een andere tactiek die ook wel ingezet wordt door narcisten (zeker wanneer er sprake is van jaloezie naar het eigen kind toe) is het proberen af te pakken van vrienden en partners. Dit doen ze door erg charmant en lief te zijn tegen jou, terwijl ze hun eigen kind naar beneden halen (publiekelijk en ‘zogenaamd’ vertrouwelijk). In eerste instantie zul je niet doorhebben wat er speelt terwijl je partner zichtbaar lijdt onder de manier waarop de schoonmoeder haar kind behandeld. Het is goed mogelijk dat je zelfs gaat twijfelen aan de klaagzang van je partner, ‘omdat je schoonmoeder zo een lieve vrouw is die geen vlieg kwaad doet’. <-- mocht dit gaande zijn, dan is het waarschijnlijk dat je zelf ook niet door hebt dat je met een narcistische schoonmoeder te maken hebt.

Het herkennen van de narcistische schoonmoeder:

Je schoonouders bemoeien zich overmatig met het leven van je partner.
Ze zoeken veelvuldig contact met jullie.
Ze komen vaak onaangekondigd langs (soms wel een paar keer per week).
Je partner voelt zich niet op zijn/haar gemak, is geïrriteerd, gefrustreerd en voelt zit benauwd bij de frequente contactmomenten.
Ze willen constant het middelpunt van de aandacht zijn.
Ze maken gemene opmerkingen over jou wanneer je partner niet aanwezig is.
Ze negeren jullie grenzen.
Ze praten jouw partner een schuldgevoel aan om hem/haar voor het karretje te spannen.
Een goede dag van hun wordt vaak opgevolgd door een rotdag waarbij de narcistische schoonmoeder erg boos, verdrietig of humeurig is.
Zij reageren op een teleurstellende manier bij aankondiging van iets groots (verloving, huwelijk, zwangerschap, verhuizing, nieuwe baan).
Het gevoel overheerst dat zij je proberen te isoleren van je partner/familie door middel van manipulatie.
Ze verdraaien feiten en gebeurtenissen in hun voordeel.
Hun grapjes en opmerkingen geven je vaak het gevoel dat je niet welkom of geliefd bent.
Ze worden boos of reageren verbolgen als jullie het niet meer ze eens zijn.

We zijn benieuwd naar jouw ervaringen. Welke kenmerken herken jij in je narcistische schoonmoeder? Vul de poll in en vergelijk deze met andere lezers:

Laden ...

Fase 1 – Wat kun je doen als je een narcistische schoonmoeder hebt?

Als je partner nog niet klaar is voor het idee dat hun ouder een narcist is, dan is het erg belangrijk om de tijd te nemen en dit voorzichtig te brengen. Probeer niet de confrontatie aan te gaan met je partner, want dat zorgt waarschijnlijk voor een grote ruzie waarbij je partner zijn/haar ouders gaat verdedigen. In plaats daarvan is het beter om je te richten op de details: iedere keer wanneer je narcistische schoonmoeder of -vader zicht narcistische gedraagt, benoem je dit bij je partner op een subtiele manier. Zorg ervoor dat het meer een observatie is en geen veroordeling. Tegelijkertijd is het belangrijk om je partner te blijven steunen. Wanneer je partner klaagt over zijn/haar ouders, wees dan begripvol en benadruk dat je partner geen blaam treft.
Zo nu en dan kun je een parallel trekken tussen een narcist en je schoonouder, maar label je schoonouder niet als narcist. Dus: ‘Ik vind het lastig om met je moeder te praten, omdat hij het gesprek altijd op zichzelf betrekt en het al snel weer over hemzelf gaat. Dit haast narcistische gedrag vind ik erg frustrerend, zeker nu ik wat leuks met hem wil delen’. Je kunt wel benoemen dat bepaald gedrag overeenkomsten heeft met narcistisch gedrag, maar je kunt niet benoemen dat je schoonmoeder een narcist is.
Kortom: als je het gevoel hebt dat je een narcistische schoonmoeder hebt, dring dit gevoel dat niet op aan je partner, maar laat hem/haar dit zelf uitvogelen. Zorg er tegelijkertijd voor dat je je relatief afzijdig houdt. Vaar niet blindelings op de dingen die de schoonmoeder zegt: neem complimenten met een korreltje zout en neem beledigingen niet persoonlijk (het gaat niet om jou, maar om ‘de partner van’ hun kind en dat kan iedereen zijn).

Fase 2: Realisatie

Dit is de fase waar je partner zich realiseert dat hun ouder een narcist is. Dit komt vaak binnen als een schok en kan een grote impact hebben op je partner: ineens komt de realisatie dat alles waar ze in geloofd hebben (deels) een leugen is. Het vertrouwen dat ze in anderen hebben, kan, net als hun zelfvertrouwen, een enorme knauw krijgen. Voor sommige kinderen van narcisten is de schok zo groot dat ze gaan twijfelen aan wie ze zelf nu eigenlijk zijn.
Tegelijkertijd zullen de puzzelstukjes langzaam op hun plek vallen: bepaalde situaties worden nu duidelijk (‘waarom is mijn moeder altijd erg vriendelijk tegen anderen, maar nooit tegen mij?’, ‘waarom heb ik altijd het gevoel dat mama jaloers is op me?’). Dit kan erg schokkend en bedroevend zijn voor je partner, omdat ze zich kunnen gaan realiseren dat hun ouder nooit op die manier van ze gehouden heeft als ze altijd gedacht hadden.
Voor jou kan het ook beginnen te duiden (in geval er sprake is van een schoonouder die jaloers is op het eigen kind) dat je schoonouder ‘spelletjes’ speelt. Gevoelens van verwarring, woede en schaamte zijn niet ongewoon. Bespreek je gevoelens en de situaties die zich voorgedaan hebben met je partner, wanneer die hier klaar voor is.

Hoe verandert ons leven nu mijn partner weet dat hij/zij een narcistische ouder heeft? Fase 2 is vaak de meest verwarrende fase. Ondanks het feit dat je partner veel antwoorden krijgt, zal je partner met nog meer vragen en twijfels komen. Terwijl jij over wilt gaan tot actie en grenzen wil gaan aangeven, zal je partner zich boos, geïrriteerd, gevoelloos, verdrietig en verward voelen, en soms allemaal tegelijkertijd. Op dit moment is het nog te vroeg voor je partner om stappen te ondernemen. Als jullie niet goed blijven communiceren en luisteren naar elkaar, dan kan dit voor een kleine crisis zorgen.

(Advertentie. Voor meer informatie, lees verder.)

Fase 2 – Wat kun je doen als je een narcistische schoonmoeder hebt?

Het ergste dat je kunt doen is dingen zeggen zoals: ‘Zie je wel dat ik gelijk had?’ of ‘Ik zei het toch? Dan had je maar moeten luisteren, hoor.’ <-- op dit moment gaat het niet om jou of je observaties. Het gaat om je partner en diens gevoelens. Hier zijn een aantal dingen die je kunt doen voor je partner:

Geef je partner wat tijd om alles te verwerken.
Vraag niet teveel van je partner in termen van veranderingen of actie, omdat deze suggesties/eisen een averechts effect kunnen hebben. Laat je partner zelf met deze suggesties komen.
Wees empathisch (‘Ik kan me voorstellen dat het binnenkomt als een bom dat je vader/moeder een narcist is’).
Ga op zoek naar een paar goede artikelen over narcisme en kinderen van narcisten en print ze uit voor je partner. Dring deze artikelen niet op aan je partner.
Neem wat huishoudelijke taken uit handen van je partner (boodschappen doen, koken, schoonmaken, kinderen naar bed brengen), omdat deze taken het verwerkingsproces in de weg zitten.
Vraag je partner niet te vaak naar zijn/haar gevoelens. Dit wordt al snel vervelend en helpt absoluut niet.
Vraag niet telkens of je iets voor je partner kan doen, omdat dit ook irritatie opwekt.
Bespreek met je partner op welke manier jij kunt zien aan hem/haar of ze even tijd alleen nog hebben en of jij dingen van ze over moet nemen. Soms werkt het om een bepaald woord, teken of voorwerp te gebruiken. Denk bij een voorwerp aan een kopje dat omgekeerd op de salontafel staat.
Probeer bepaalde gedrag te labelen als ‘typisch narcistisch’. Op deze manier is het gemakkelijker om afstand te nemen van de dingen die de narcist doet of tegen je zegt

Fase 3: Acceptatie – Aanpassing – Verandering

De fases acceptatie, aanpassing en verandering worden tegelijkertijd besproken, omdat deze fases veelal door elkaar heen opkomen.
Je realiseren dat je vader of moeder een narcist is, is 1 ding, maar het accepteren van deze ‘nieuwe’ realiteit is iets van een geheel andere orde. Niet alleen is het lastig om te accepteren dat een gezonde ouder-kind relatie onmogelijk is, het is ook lastig om bepaald(e) gedrag en opmerkingen te accepteren. Je partner kan de nieuwe situatie accepteren op maandag, woedend zijn hierover op dinsdag, en zich verdrietig voelen op woensdag. En dit kan gerust een paar weken aanhouden. Ga er maar vanuit dat wanneer je partner aan de beterende hand lijkt en toch weer een terugval kan plaatsvinden (vaak getriggerd door een bepaalde herinnering of gebeurtenis in het heden). Daarnaast zorgt ieder contact met je narcistische schoonmoeder ervoor dat er nieuwe hoofdstukken aan het lijden van je partner kunnen worden toegevoegd.

Reactie van je partner

Hoe je partner zich precies zal gaan voelen en gedragen is erg moeilijk te voorspellen. Sommige kinderen van narcisten worden erg onzeker en hebben veel bevestiging van anderen nodig. Dit lijkt te maken te hebben met de nieuwe realisatie dat alles waar ze voorheen in geloofden (ouder-kind relatie, opvoeding, gezonde ouder) niet waar blijkt te zijn en dat ze als het ware in een schijnrealiteit geleefd hebben. De vraagt rijst dan: “Hoe kan ik mijn eigen intuïtie nu nog vertrouwen?”. Het komt voor dat het zelfvertrouwen een knauw oploopt. Het is in deze fase erg belangrijk om je partner te steunen en dat doe je het beste door te helpen bij het versterken van het zelfvertrouwen. Bespreek het feit dat je partner telkens bevestiging nodig heeft en dat dit er niet voor zorgt dat je partner meer zelfvertrouwen krijgt. Spreek af dat je niet meer reageert op de bevestigende opmerkingen en dat je dit doet om hen te helpen.
Het is ook mogelijk dat je partner telkens weer met nieuwe vragen komt en antwoorden probeert te krijgen. Deze verwerkings-zoektocht is erg belangrijk voor je partner, omdat je partner zo de nieuwe puzzel sneller kan afmaken. Tegelijkertijd kan dit een enorm vermoeiende en frustrerende tijd zijn voor jullie beide, omdat ieder nieuw puzzelstukje (iedere nieuwe ontdekking of realisatie) gepaard gaat met de nodige emoties en verwerking. Dit kost erg veel energie, energie die niet in iets anders gestoken kan worden en die ook ergens vandaan moet komen. Het is dan ook goed mogelijk dat je partner meer stemmingswisselingen ervaart en meer/langer slaapt dan normaal.
Je partner zal veranderen en zich aanpassen aan de nieuwe realiteit tijdens deze periode. Soms houdt dit in dat de relatie met de narcistische schoonmoeder wordt beëindigd of sterk verminderd. Je partner kan sterker uit deze fase komen, meer zelfvertrouwen krijgen en wellicht meer ruimte voor zichzelf opeisen. Dit kan vervolgens weer leiden tot meer frustratie van jouw kant en ook ruzies.

Wat betekent dit voor jou?

Voor jou, als partner, kan het betekenen dat je zelf gevoelens en emoties ervaart als frustratie, woede, wanhoop, hulpeloosheid en verdriet. Deze gevoelens en emoties roepen verandering en protectie op. Maar dit kan weer averechts uitpakken als je partner zich niet gesteund voelt. Je partner voelt dan druk van twee kanten (van jou en van de ouders), en dit kan weer leiden tot een relatie crisis. Daarom is het belangrijk om te investeren in manieren om met elkaar te communiceren. Het is beter om een goed en lang gesprek te hebben over elkaars verwachtingen, dan uitgaan van eigen interpretaties en aannames. Voor meer informatie over communicatie in een relatie, klik hier.
Wat betreft de eerder genoemde gevoelens van wanhoop, woede, frustratie, verdriet en hulpeloosheid: zorg ervoor dat je er met iemand over kan praten en dat je jezelf in bescherming neemt door afstand te nemen van je schoonouders. Hoe meer afstand er is tussen je narcistische schoonmoeder en -vader en jezelf hoe gemakkelijker het wordt om niet emotioneel betrokken te raken bij hun spelletjes.

(Advertentie. Voor meer informatie, lees verder.)

Fase 3 – Wat kun je doen als je een narcistische schoonmoeder hebt?

Tijdens deze fase is het belangrijk om er voor je partner te zijn, maar zorg ook goed voor jezelf:

Heb een goed gesprek over de verwachtingen die je van jezelf en elkaar hebt. Op deze manier voorkom je escalatie.
Zorg ervoor dat je met iemand kunt praten over je ervaringen. Iemand die naar je luistert en niet veroordelend is. Het is belangrijk voor je dat je je ei kwijt kunt en je partner is daar waarschijnlijk niet de aangewezen persoon voor.
Sta je partner toe om zich slecht en somber te voelen. Deze stemmingswisselingen hebben waarschijnlijk niets met jou te maken en zijn van tijdelijke aard.
Geef je partner de ruimte en tijd om alleen te zijn. Je partner is alles aan het verwerken en dit kost enorm veel energie.
Wees je bewust van het feit dat je partner een beetje zal veranderen. Dit houdt in dat je zelf ook aanpast.

Narcistische schoonmoeder