Wat zijn mogelijke oorzaken van PTSS?

PTSS infographic. Oorzaken van PTSS

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is geen psychische aandoening waarmee iemand wordt geboren. Om PTSS te ontwikkelen, moet een individu een traumatische gebeurtenis meemaken of getuige zijn van zo’n gebeurtenis. Een traumatische gebeurtenis kan van alles zijn, van gepest worden tot het ervaren van seksueel geweld, van een auto-ongeluk tot bedreigd worden via sociale media. Het meemaken van een traumatische gebeurtenis is een van de oorzaken van PTSS.

Gelukkig is het meemaken van een traumatische gebeurtenis op zichzelf niet voldoende om PTSS te ontwikkelen. Twee mensen kunnen bijvoorbeeld hetzelfde auto-ongeluk meemaken, maar slechts één van hen ontwikkelt PTSS. De persoon die PTSS ontwikkelt, is waarschijnlijk kwetsbaarder voor het ontstaan ervan. Op deze pagina bespreken we de oorzaken van PTSS.

Er zijn twee belangrijke factoren die bijdragen aan de mogelijke ontwikkeling van PTSS: omgevingsstressoren en genetische kwetsbaarheid [1]. We bespreken beide oorzaken hieronder, evenals de risicofactoren en beschermende factoren die van invloed zijn op de kans om PTSS te ontwikkelen na het meemaken van een traumatische gebeurtenis.

 


 
 

Boek jouw eerste, gratis afspraak hier.

 
 

Voor meer informatie over PTSS:


 
 

Oorzaken van PTSS – Omgevingsstressoren

Mogelijke oorzaken van PTSS

Een omgevingsstressfactor kan alles zijn wat een persoon ervaart en als stressvol wordt beschouwd. Sommige omgevingsstressoren hebben een grotere impact op mensen dan andere. Soms heeft een stressor een significante impact op persoon A, maar niet op persoon B. Een moeilijke bevalling kan bijvoorbeeld traumatisch zijn voor Maria, terwijl een vergelijkbare bevalling niet traumatisch is voor Anna.

Er zijn verschillende redenen waarom een traumatische ervaring kan leiden tot PTSS bij Maria, maar niet bij Anna. We bespreken deze redenen in de hoofdstukken hieronder.

Voorbeelden van omgevingsstressoren zijn:

  • bevalling [4],
  • werken in stressvolle omgevingen, zoals bij reddings- en hulpverleningsoperaties of in militaire dienst [5], [6],
  • interpersoonlijk geweld, zoals fysiek geweld, seksueel geweld of emotioneel misbruik [7], [8],
  • ongelukken,
  • natuurrampen,
  • levensbedreigende ziekten of verwondingen,
  • moord, en
  • extreme menselijke ellende [8].

 

Sommige traumatische gebeurtenissen, zoals ongelukken, seksueel geweld en moord, veroorzaken direct acute stress en andere PTSS-gerelateerde symptomen. Bij andere traumatische gebeurtenissen, zoals emotioneel misbruik, kunnen PTSS-symptomen pas na verloop van tijd optreden—soms pas jaren later. In dit laatste geval is het misbruik minder zichtbaar en stapelt de schade zich geleidelijk op bij het slachtoffer.

Vaak veroorzaakt één enkele gebeurtenis van emotioneel misbruik niet voldoende symptomen om te voldoen aan de criteria voor PTSS. Zeer traumatische gebeurtenissen, zoals ongelukken, moord en seksueel geweld, leiden daarentegen vaak onmiddellijk tot tal van PTSS-gerelateerde symptomen.

Met andere woorden:

omgevingsstressoren dragen bij aan de ontwikkeling van posttraumatische stressstoornis en kunnen worden gezien als een van de oorzaken van PTSS. Het meemaken of getuige zijn van een traumatische gebeurtenis alleen is echter niet voldoende om PTSS te ontwikkelen. Ook andere factoren, zoals genetica, risicofactoren en beschermende factoren, beïnvloeden de kans op het ontwikkelen van PTSS. We bespreken deze beschermende factoren en mogelijke oorzaken van PTSS hieronder.

 
(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)


 

Oorzaken van PTSS – Genetica

Naast omgevingsstressoren dragen genetische factoren bij aan de kwetsbaarheid van een individu voor het ontwikkelen van PTSS, evenals aan de kans dat iemand wordt blootgesteld aan potentieel traumatische gebeurtenissen [9].

  • De eerste bevinding suggereert dat bepaalde genen een negatieve invloed kunnen hebben op beschermende factoren, waardoor individuen kwetsbaarder worden voor PTSS.
  • Het kan ook betekenen dat specifieke genen van invloed zijn op hoe traumatische gebeurtenissen in de hersenen worden verwerkt.
  • De tweede bevinding suggereert dat sommige genen het risicobeoordelingsvermogen kunnen verminderen of risicogedrag kunnen aanmoedigen. Dit verhoogt de kans op blootstelling aan traumatische gebeurtenissen, vooral als iemand slecht is in het inschatten van risico’s of de neiging heeft om risicovolle activiteiten te ondernemen.

Tweelingstudies schatten dat de erfelijkheid van PTSS varieert van 24% tot 72% na een traumatische ervaring. Daarnaast hebben vrouwen twee tot drie keer meer kans om PTSS te ontwikkelen dan mannen [10], [11], [12], [13].

Deze schattingen betekenen dat genetische verschillen tussen individuen verantwoordelijk zijn voor 24% tot 72% van de variabiliteit in wie PTSS ontwikkelt. Dit betekent niet dat 24% tot 72% van de mensen PTSS zal ontwikkelen na het meemaken of getuige zijn van een traumatische gebeurtenis.

Met andere woorden:Genetische factoren, naast omgevingsstressoren, beïnvloeden de kwetsbaarheid van een persoon voor het ontwikkelen van PTSS en de kans om traumatische gebeurtenissen mee te maken. Bepaalde genen kunnen beschermende factoren verzwakken, de verwerking van traumatische ervaringen beïnvloeden of risicogedrag vergroten, waardoor de blootstelling aan trauma toeneemt. Tweelingstudies schatten dat 24% tot 72% van de variabiliteit in PTSS te wijten is aan genetische verschillen, waarbij vrouwen twee tot drie keer meer kans hebben om PTSS te ontwikkelen dan mannen. Dit betekent echter niet dat hetzelfde percentage mensen PTSS zal ontwikkelen, maar dat genetica een aanzienlijke invloed heeft op wie vatbaarder is.

 

Welke Risicofactoren Dragen Bij aan de Ontwikkeling van PTSS?

Geen enkele risicofactor veroorzaakt PTSS direct, maar bepaalde factoren kunnen de kans op het ontwikkelen ervan indirect vergroten:

  • Traumatische ervaringen in de vroege kindertijd: Hoe meer en hoe ernstiger de traumatische ervaringen tijdens de jeugd, hoe groter de kans dat toekomstige traumatische gebeurtenissen PTSS veroorzaken.
  • Geërfde psychische kwetsbaarheid: Een familiegeschiedenis van psychische aandoeningen zoals depressie of angststoornissen verhoogt het risico op PTSS na een traumatische gebeurtenis.
  • Geërfde persoonlijkheidskenmerken: Eigenschappen zoals temperament kunnen de kans op PTSS in de toekomst beïnvloeden.
  • Beroepsmatige blootstelling: Werken in beroepen met frequente blootstelling aan traumatische gebeurtenissen, zoals militairen, verhoogt het risico op PTSS.
  • Gebrek aan een sterk ondersteuningssysteem: Een zwak sociaal netwerk vergroot het risico op PTSS na een traumatische ervaring. Het praten over gevoelens en het verwerken van de gebeurtenis helpt de geest bij het omgaan met stress. Dit is vooral cruciaal voor mensen die (zijn) gepest; zonder een goed ondersteuningssysteem neemt hun kans op PTSS aanzienlijk toe.

 

Oorzaken van PTSS – Beschermende Factoren

Verschillende factoren kunnen mensen beschermen tegen het ontwikkelen van PTSS, waaronder:

  • Effectieve copingvaardigheden [14],
  • Optimale aanpassingscapaciteiten [14],
  • Hoge mate van paraatheid E[15], [16], en
  • Sterke sociale steun [16], [17].

Daarentegen verhogen slechte copingvaardigheden, een lage mate van paraatheid en zwakke sociale steun het risico op PTSS. Enkele voorbeelden:

  • Paraatheid bij militair personeel: Troepen die goed waren voorbereid vóór hun uitzending, ervoeren dreigingsniveaus die evenredig waren aan hun gevechtservaring. Onvoorbereide troepen daarentegen ervoeren hoge dreigingsniveaus, ongeacht hun daadwerkelijke blootstelling aan gevechten [15].
  • Reddings- en hulpverleningswerkers: Degenen met eerdere rampenervaring of training ontwikkelen minder vaak PTSS [5]. Langdurige blootstelling aan traumatische situaties, zoals na de aanslagen op het World Trade Center of tijdens de Vietnamoorlog, verhoogt echter het risico op PTSS [5], [6].
  • Politieagenten: Agenten met minder blootstelling aan kritieke incidenten ontwikkelen minder vaak PTSS [17].

 
(Advertentie. Voor meer informatie, lees verder.)


 

De Rol van Religieuze en Morele Overtuigingen

Religieuze en morele overtuigingen kunnen ook bescherming bieden tegen PTSS en de bijbehorende symptomen [18]. Hogere scores op morele overtuigingsschalen worden geassocieerd met minder PTSS-symptomen. Sterke religieuze of morele overtuigingen kunnen veteranen bovendien helpen beter om te gaan met stress. Het verkennen van iemands spirituele behoeften na een traumatische gebeurtenis kan extra bescherming bieden tegen het ontwikkelen van PTSS.

 

Oorzaken van PTSS – Literatuur deel 1

[1] Smoller, J. W. (2016). The genetics of stress-related disorders: PTSD, depression, and anxiety disorders. Neuropsychopharmacology41, 297.  
[2] True, W. R., Rice, J., Eisen, S. A., Heath, A. C., Goldberg, J., Lyons, M. J., & Nowak, J. (1993). A twin study of genetic and environmental contributions to liability for posttraumatic stress symptoms. Archives of general psychiatry50, 257-264.  
[3] Stein, M. B., Jang, K. L., Taylor, S., Vernon, P. A., & Livesley, W. J. (2002). Genetic and environmental influences on trauma exposure and posttraumatic stress disorder symptoms: a twin study. American Journal of Psychiatry159, 1675-1681.  
[4]  Maggioni, C., Margola, D., & Filippi, F. (2006). PTSD, risk factors, and expectations among women having a baby: a two-wave longitudinal study. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology27, 81-90.  
[5] Perrin, M. A., DiGrande, L., Wheeler, K., Thorpe, L., Farfel, M., & Brackbill, R. (2007). Differences in PTSD prevalence and associated risk factors among World Trade Center disaster rescue and recovery workers. American Journal of Psychiatry164, 1385-1394.
[6] Xue, C., Ge, Y., Tang, B., Liu, Y., Kang, P., Wang, M., & Zhang, L. (2015). A meta-analysis of risk factors for combat-related PTSD among military personnel and veterans. PloS one10.

 

Literatuur deel 2

[7] Kilpatrick, D. G., Ruggiero, K. J., Acierno, R., Saunders, B. E., Resnick, H. S., & Best, C. L. (2003). Violence and risk of PTSD, major depression, substance abuse/dependence, and comorbidity: results from the National Survey of Adolescents. Journal of consulting and clinical psychology71, 692.
[8] Spinhoven, P., Penninx, B. W., van Hemert, A. M., de Rooij, M., & Elzinga, B. M. (2014). Comorbidity of PTSD in anxiety and depressive disorders: prevalence and shared risk factors. Child abuse & neglect38, 1320-1330.
[9] Amstadter, A. B., Nugent, N. R., & Koenen, K. C. (2009). Genetics of PTSD: fear conditioning as a model for future research. Psychiatric annals39.
[10] Sartor, C. E., McCutcheon, V. V., Pommer, N. E., Nelson, E. C., Grant, J. D., Duncan, A. E., … & Heath, A. C. (2011). Common genetic and environmental contributions to post-traumatic stress disorder and alcohol dependence in young women. Psychological medicine41, 1497-1505.
[11] True, W. R., Rice, J., Eisen, S. A., Heath, A. C., Goldberg, J., Lyons, M. J., & Nowak, J. (1993). A twin study of genetic and environmental contributions to liability for posttraumatic stress symptoms. Archives of general psychiatry50, 257-264.

 

Literatuur deel 3

[12] Stein, M. B., Jang, K. L., Taylor, S., Vernon, P. A., & Livesley, W. J. (2002). Genetic and environmental influences on trauma exposure and posttraumatic stress disorder symptoms: a twin study. American Journal of Psychiatry159, 1675-1681.
[13] Wolf, E. J., Mitchell, K. S., Koenen, K. C., & Miller, M. W. (2014). Combat exposure severity as a moderator of genetic and environmental liability to post-traumatic stress disorder. Psychological Medicine44, 1499-1509.
[14] Agaibi, C. E., & Wilson, J. P. (2005). Trauma, PTSD, and resilience: a review of the literature. Trauma, Violence, & Abuse6, 195-216.
[15] Renshaw, K. D. (2011). An integrated model of risk and protective factors for post-deployment PTSD symptoms in OEF/OIF era combat veterans. Journal of Affective Disorders128, 321-326.
[16] Kline, A., Ciccone, D. S., Weiner, M., Interian, A., St. Hill, L., Falca-Dodson, M., … & Losonczy, M. (2013). Gender differences in the risk and protective factors associated with PTSD: a prospective study of National Guard troops deployed to Iraq. Psychiatry: interpersonal & biological processes76, 256-272.
[17] Yuan, C., Wang, Z., Inslicht, S. S., McCaslin, S. E., Metzler, T. J., Henn-Haase, C., … & Marmar, C. R. (2011). Protective factors for posttraumatic stress disorder symptoms in a prospective study of police officers. Psychiatry research188, 45-50.
[18] Hasanović, M., & Pajević, I. (2010). Religious moral beliefs as mental health protective factor of war veterans suffering from PTSD, depressiveness, anxiety, tobacco and alcohol abuse in comorbidity. Psychiatria Danubina22, 203-210.