Cafeïne en psychische stoornissen
Er is weinig bekend over de interactie tussen cafeïne en psychische stoornissen. Veel GGZ-instellingen schenken cafeïnehoudende dranken aan zowel cliënten als personeel. Betekent dit dat cafeïne en psychische stoornissen goed samen gaan?
Cafeïne staat bekend om het stimulerende effect en het sociale aspect. Andere positieve effecten zijn een tijdelijke toename in metabolisme, verminderd risico op de ziekte van Parkinson, toename in serotonine, dopamine en noradrenaline. Negatieve effecten: het kan de bloeddruk verhogen, de verfijnde motoriek tijdelijk aantasten, bijdragen aan slapeloosheid en andere slaapproblematiek en cafeïne is verslavend! Interessant is de vraag hoe cafeïne en psychische stoornissen elkaar beïnvloeden?
In sommige gevallen kun je spreken van een geaccepteerde combinatie tussen cafeïne en psychische stoornissen: mensen met ADHD gebruiken soms cafeïne vanwege het stimulerende effect. En bij sommige mensen neemt cafeïne de rauwe randjes van een milde depressie weg. Ook lijkt het erop dat cafeïne en psychische stoornissen perfect samengaan als cafeïne met mate genuttigd wordt. Aan de andere kant kan het gebruik van cafeïne ook leiden tot meer angst. Laten we eens nader kijken naar de invloed van cafeïne op bepaalde psychische stoornissen.
Bij Barends Psychology Practice wordt behandeling aangeboden voor de meeste psychische stoornissen. Meld je hier aan om een eerste, gratis, (online) afspraak te maken. (Afhankelijke van jouw zorgverzekering kan het zijn dat de behandeling (deels) vergoed wordt).
Ga naar:
- Algemene informatie over cafeïne.
- Cafeïne en angst.
- Cafeïne en paniekaanvallen.
- Cafeïne en PTSS.
- Cafeïne en depressie.
- Cafeïne en schizofrenie.
- Literatuur.
Algemene cafeïne informatie.
Cafeïne komt van koffiebonen of kan gemaakt worden in een laboratorium. Cafeïne zit in koffie, thee, energiedranken, frisdranken, pillen, yerba mate, de kolanoot en cacao.. Geschat wordt dat er wereldwijd 120.000 ton cafeïne per jaar geconsumeerd wordt (Wikipedia). Hoewel veel Amerikanen (87%) cafeïne consumeren, worden ze overtroffen door Scandinavische landen, Duitsland en Nederland [2].
Cafeïne zorgt ervoor dat je niet slaperig wordt, doordat de opname in de hersenen van een bepaalde stof (Adenosine) geblokkeerd wordt. Dit zorgt ervoor dat je alerter en wakkerder bent. Echter, dit effect is niet blijvend. Regelmatig gebruik van cafeïne zorgt ervoor dat je lichaam steeds meer cafeïne nodig heeft om in eenzelfde alerte en wakkere staat te komen. Uiteindelijk zorgt cafeïne inname er alleen nog maar voor dat je niet slaperig wordt.
Er is een verschil tussen mensen die cafeïne slechts sporadisch nuttigen en mensen die regelmatig cafeïne tot zich nemen. Bijvoorbeeld, regelmatige cafeïnegebruikers ervaren geen versnelde hartslag, terwijl dit wel zo is bij mensen die slechts sporadisch cafeïne nuttigen. De laatste groep merkt ook vaker dat het lastig is voor hen om stil te zitten (na het nuttigen van cafeïne), terwijl dit effect absent is bij mensen die regelmatig cafeïne nuttigen. Met andere woorden: het is aan jou om te bepalen welk effect het nuttigen van cafeïne op je heeft. Daarbij moet wel gezegd worden dat sommige mensen gevoeliger zijn voor cafeïne dan andere mensen,
(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)
Cafeïne en psychische stoornissen – Angsten.
Over het algemeen zijn mensen met gegeneraliseerde angststoornis (GAS) gevoeliger voor cafeïne consumptie dan mensen zonder GAS [1]. Deze verhoogde gevoeligheid zorgt ervoor dat mensen met angststoornissen fysieke kenmerken (bijvoorbeeld: versnelde hartslag) heviger waarnemen. Met andere woorden deze verhoogde gevoeligheid kan voor meer angst zorgen bij sommige mensen met angststoornissen. Bij behandeling van angststoornissen kan dit een probleem opleveren, omdat iemand of eerder angstig is of meer angst ervaart, vergeleken met wanneer diegene geen cafeïne nuttigt. Met andere woorden, de combinatie cafeïne en psychische stoornissen kan schadelijk zijn bij behandeling voor angststoornissen.
Cafeïne en psychische stoornissen – paniekaanvallen.
Mensen met paniekaanvallen zijn vaak gevoeliger voor veranderingen in het lichaam dan mensen zonder paniekaanvallen. Paniekaanvallen worden opgewekt wanneer iemand verschillende lichamelijk sensaties waarneemt. Denk hierbij aan toegenomen hartslag. Cafeïne consumptie kan ervoor zorgen dat iemand met paniekaanvallen sensaties in het lichaam interpreteren als zijnde de start van een paniekaanval, terwijl diegene dit zonder cafeïne misschien niet zo had geïnterpreteerd. Zoiets gebeurd vaak onbewust, waardoor het lastig is om het verschil te zien bij sommige lichamelijke veranderingen.
Een paar voorbeelden:
- Toegenomen hartslag – Cafeïne kan de hartslag doen toenemen (dit effect komt minder vaak voor bij mensen die regelmatig cafeïne nuttigen). Deze toename in hartslag kan worden opgemerkt door iemand die last heeft van paniekaanvallen, om vervolgens in paniek te raken en uiteindelijk inderdaad een paniekaanval te krijgen.
- Last van de maag – Cafeïne kan ervoor zorgen dat je maag een beetje van streek raakt. Dit ongemakkelijke gevoel kan paniekaanvallen veroorzaken op dezelfde manier als bij een toegenomen hartslag.
Cafeïne en psychische stoornissen – posttraumatische stressstoornis.
Momenteel is er geen hard bewijs dat cafeïne posttraumatische stressstoornis kenmerken veroorzaakt. Er zijn wel wat artikelen die suggereren dat cafeïne bepaalde PTSS symptomen kan opwekken [4]. Zo komt uit onderzoek [4] naar voren dat 3,5mg/kg cafeïne (grofweg 3,5 koppen koffie) genoeg is om adrenaline afgifte in het lichaam met 233% toe te laten nemen bij mensen die regelmatig en zelden cafeïne nuttigen. Ook kan cafeïne angst opwekken bij mensen. Zowel adrenaline en angst komen voor bij PTSS. Tel daarbij op dat cafeïne voor slaapproblemen kan zorgen (hetgeen eveneens een kenmerk van PTSS is). Alles bij elkaar is het vrij gemakkelijk om een link te leggen tussen cafeïne en psychische stoornissen als het om PTSS gaat.
(Advertentie. Scroll naar beneden voor meer informatie.)
Cafeïne en psychische stoornissen – depressieve stoornis.
Er is geen directe of duidelijke link tussen cafeïne inname en depressie, maar er is wel indirect bewijs dat suggereert dat cafeïne een nadelige invloed kan hebben op depressie. Dit geldt helemaal voor mensen die gevoelig zijn voor de effecten van cafeïne of die teveel cafeïne nuttigen. Cafeïne kan voor slaapproblemen zorgen bij het inslapen en doorslapen. Slaapproblemen worden geassocieerd met depressie. Depressieve mensen hebben na een slechte nachtrust moeite om zichzelf te activeren. Jezelf kunnen activeren is erg belangrijk om uit een depressie te geraken. Maar wees ervan bewust dat het abrupt stoppen met het nuttigen van cafeïne de depressie kan verergeren, vanwege de afkick-verschijnselen.
Noot: Het nuttigen van cafeïne kan er ook toe leiden dat depressie in hevigheid afneemt [5]. Anderen hebben geen link gevonden tussen het nuttigen van cafeïne en de reactie op antidepressiva [6].
Cafeïne en psychische stoornissen – Schizofrenie.
Mensen met schizofrenie nuttigen meer cafeïne dan mensen zonder schizofrenie. Het is onduidelijk waarom dit zo is. In tegenstelling tot wat men vaak denkt over het effect van cafeïne op de schizofrenie symptomen, een cafeïnevrij dieet heeft geen invloed op de positieve en negatieve symptomen van schizofrenie [3]. Wel kan het nuttigen van veel cafeïne een psychose opwekken bij mensen die niet of nauwelijks cafeïne nuttigen.
Cafeïne en psychische stoornissen – Literatuur.
[1] Bruce, M.; Scott, N.; Shine, P., and Lader, M., 1992. Anxiogenic effects of caffeine in patients with anxiety disorders. Arch Gen Psychiatry, 49, 867-869.
[2] Heishman S.J., Henningfield J.E. (1992). Stimulus functions of caffeine in humans: relation to dependence potential. Neurosci Biobehav Rev., 16, 273-287.
[3] Hughes, J. R., McHugh, P., and Holtzman, S. (1998). Alcohol and drug abuse: Caffeine and Schizophrenia. Psychiatric Services, 49, 1415-1417.
[4] Lane J.D., Adcock, R. A., Williams, R. B., & Kuhn, C. M. (1990). Caffeine effects on cardiovascular and neuroendocrine responses to acute psychosocial stress and their relationship to level of habitual caffeine consumption. Psychosom Med. 52, 320-336.
[5] Smith, A. P., 2009. Caffeine, cognitive failures and health in a non-working community sample. Hum Psychofarmacol, 24, 29-34.
[6] Worthington, J., Fava M., Agustin C., Alpert J., Nierenberg A. A., Pava J. A. et al. (1996). Consumption of alcohol, nicotine, and caffeine among depressed outpatients: relationship with response to treatment. Psychosomatics, 37, 518-522.