Wat is Narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een psychische stoornis die wordt gekenmerkt door een gebrek aan warmte en empathie, een constante behoefte aan bewondering, overdreven gevoelens van eigenwaarde en het gebruik van verschillende strategieën om een opgeblazen zelfbeeld in stand te houden [1]. Een persoon kan alle of slechts enkele symptomen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis bij zichzelf herkennen. Sommige individuen met narcistische trekken ervaren bepaalde symptomen intenser dan anderen; de manifestatie varieert van persoon tot persoon. Afhankelijk van de ernst en het aantal aanwezige symptomen kan een diagnose van NPS worden gesteld.

Volgens een studie [4] zijn er verschillende subtypes van narcisme:

• De grandioze/boosaardige narcist,,
• De fragiele narcist, en
• De hoogfunctionerende/exhibitionistische narcist.

 

 
Elk subtype heeft een verschillende prognose voor behandeling. Andere studies onderscheiden echter alleen tussen de grootheidswaanzinnige narcist en de kwetsbare narcist [5], een onderscheid dat hun symptomen beter verklaart.

LET OP: Het hebben van enkele narcistische trekken kan juist voordelig zijn voor het behouden van een positief zelfbeeld [2]. Sterker nog, mensen met bepaalde narcistische neigingen hebben de neiging om ambitieus, tevreden en relatief succesvol te zijn [3,4]. Dit betekent dat niet iedereen met narcistische trekken professionele hulp nodig heeft.

 

Herken je enkele (of alle) symptomen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

• Doe de korte versie van de NPS-test.
• Doe de langere versie van de NPS-test.

 

Deze pagina richt zich op de symptomen en diagnostische criteria voor NPS volgens DSM-5 Sectie III, met uitleg en voorbeelden ter verduidelijking van elk symptoom. We geven de voorkeur aan deze diagnostische criteria omdat de DSM-IV- en DSM-5-definities aanzienlijke tekortkomingen hebben (bijvoorbeeld het niet erkennen van bepaalde NPS-subtypes, zoals boosaardig narcisme).

 

 

Voor meer relevante informatie, ga naar:

• Narcistische persoonlijkheidsstoornis
• Oorzaken voor NPS.
• NPS diagnosticeren
• Behandeling van NPS.
• Heel je eigen narcisme.
• Leven met een narcist.
• Kind van een narcistische ouder zijn, wat nu?
• Een narcistische kind hebben
• Narcistische schoonouders hebben.
• Korte Narcistische persoonlijkheidsstoornis test.
• Uitgebreide narcistische persoonlijkheidsstoornis test.
• Interessante narcisme feiten.
• Online behandeling voor narcisme
• Terug naar de startpagina.

 

 

Bij Barends Psychology Practice wordt narcisme behandeld en wordt ook behandeling gegeven aan slachtoffers van narcisme. Meld je hier aan om jouw gratis introductiesessie te boeken.

 

Narcistische persoonlijkheidsstoornis symptomen

 

A. Significante beperkingen in persoonlijkheidsfunctioneren, zoals blijkt uit:

 

Verduidelijkingen en voorbeelden van de symptomen Identiteit en Zelfsturing

a. Identiteit: Er is een sterke behoefte om zichzelf te vergelijken met anderen die als inferieur worden beschouwd om zich superieur te voelen. Zelfverheerlijking is essentieel voor zelfwaardering. Stemmingswisselingen zijn gekoppeld aan zelfwaardering: het ene moment kunnen ze genereus en vriendelijk zijn (vooral na een prestatie), en het volgende moment kunnen ze prikkelbaar zijn en anderen afsnauwen.

• Voorbeeld 1: James vergelijkt zichzelf voortdurend met anderen en voelt zich superieur als hij beter presteert. Als een collega promotie krijgt, bagatelliseert hij hun succes met: “Ze kregen het alleen door vriendjespolitiek.”
• Voorbeeld 2: Maria’s stemming verandert drastisch afhankelijk van of ze lof ontvangt. Als mensen haar werk bewonderen, is ze charmant en enthousiast; als ze genegeerd wordt, wordt ze prikkelbaar en afstandelijk.

b. Zelfsturing:: Motivatie wordt voornamelijk gedreven door de behoefte om anderen te imponeren, dus worden doelen hierop afgestemd. In sommige gevallen stellen individuen juist extreem lage doelen, omdat ze geloven dat ze te superieur zijn om moeite te hoeven doen.

• Voorbeeld 1: Mark stelt onrealistische doelen, zoals binnen een jaar CEO worden, omdat hij zichzelf als uitzonderlijk ziet. Wanneer hij faalt, geeft hij anderen de schuld in plaats van zijn verwachtingen te herzien
• Voorbeeld 2: Julia weigert uitdagende taken op het werk op zich te nemen, met de reden: “Ik zou niet zo hard hoeven werken. Mensen zouden mijn talent moeten herkennen zonder dat ik het hoef te bewijzen.”

 
Advertentie. Scroll verder voor meer informatie en leesplezier.

 
 

Verduidelijkingen en voorbeelden van de symptomen Empathie en Intimiteit

a. Empathie: Hun gedrag is voornamelijk gericht op zichzelf goed laten voelen. Dit kan betekenen dat ze de emoties, behoeften, verlangens, normen en waarden van anderen volledig negeren. Vaak houden ze geen rekening met andere perspectieven—ofwel omdat het hen niet interesseert, of omdat ze er niet toe in staat zijn. Dit kan hen kil, wreed, gemeen of onattent laten overkomen.

• Voorbeeld 1: Emma’s vriend vertelt dat hij zijn baan is kwijtgeraakt. In plaats van bezorgdheid te tonen, zegt Emma: “Misschien was je gewoon niet goed genoeg,” en draait het gesprek terug naar haar eigen carrière.
• Voorbeeld 2: Wanneer Alex’ partner zichtbaar overstuur is, erkent hij hun gevoelens niet. In plaats daarvan wordt hij geïrriteerd en zegt: “Waarom moet je altijd zo gevoelig zijn?”

b. Intimiteit: Het vormen van diepe emotionele connecties is moeilijk, omdat ze weinig interesse hebben in de ervaringen, gedachten of gevoelens van anderen. Relaties dienen vooral om hun eigen zelfbeeld te behouden of te versterken. Zodra ze iemand niet meer nodig hebben, laten ze die persoon waarschijnlijk vallen.

• Voorbeeld 1: John overspoelt zijn nieuwe vriendin met aandacht en cadeaus, maar zodra ze hem niet langer dagelijks prijst, wordt hij koud en afstandelijk. Uiteindelijk negeert hij haar compleet.
• Voorbeeld 2: Sarah blijft alleen in relaties zolang ze haar sociale status verbeteren. Zodra ze iemand invloedrijker ontmoet, dumpt ze haar huidige partner zonder aarzeling.

 

B. Pathologische persoonlijkheidstrekken in het volgende domein:

1. Antagonisme (ook wel vijandigheid of tegenwerking genoemd), gekenmerkt door::

 
Advertentie. Scroll verder voor meer informatie en leesplezier.

 

 

Uitleg en voorbeelden van de symptomen Grandiositeit en Aandacht zoeken

a. Grandiositeit:

• Voorbeeld 1: David vertelt zijn collega’s dat hij “te intelligent is om met gewone mensen te werken” en herinnert hen voortdurend aan zijn vroegere prestaties, zelfs als deze niet relevant zijn.
• Voorbeeld 2: Sophie weigert in de rij te staan bij een winkel en beweert: “Ik zou niet hoeven wachten zoals iedereen.” Wanneer ze wordt aangesproken op haar gedrag, reageert ze agressief.

b. Aandacht zoeken:

• Voorbeeld 1: Brian onderbreekt gesprekken om de aandacht op zichzelf te vestigen. Wanneer anderen praten over hun successen, probeert hij hen te overtreffen: “Dat is niets! Ik heb ooit twee keer zoveel gedaan in de helft van de tijd.”
• Voorbeeld 2: Olivia speelt in elke situatie het slachtoffer. Als iemand kritiek op haar heeft, barst ze in tranen uit en beschuldigt de ander van wreedheid, waardoor alle aandacht weer op haar komt te liggen.

 

Andere criteria voor narcistische persoonlijkheidsstoornis

Criterium C

De beperkingen in persoonlijkheidsfunctioneren en de uitdrukking van persoonlijkheidstrekken zijn relatief stabiel in de tijd en in verschillende situaties. Mensen met NPS-symptomen kunnen aanvankelijk een zorgvuldig geconstrueerd publiek imago presenteren, maar na verloop van tijd wordt hun ware aard duidelijk—vooral in hechte relaties.

• Voorbeeld 1: Mike gedraagt zich op het werk charmant om zijn baas te imponeren, maar thuis is hij kil en minachtend tegenover zijn gezin. Na verloop van tijd beginnen ook zijn collega’s zijn ware aard te zien.
• Voorbeeld 2: Ondanks meerdere mislukte relaties vanwege haar egoïsme weigert Rachel te veranderen en beweert: “Mensen waarderen mijn grootsheid gewoon niet.”

 
 
Advertentie. Scroll verder voor meer informatie en leesplezier.

 

Criterium D

De beperkingen in persoonlijkheidsfunctioneren en de uitdrukking van persoonlijkheidstrekken kunnen niet beter worden verklaard door normale ontwikkelingsfasen of culturele verwachtingen. In sommige culturen is zelfverzekerdheid en het openlijk bespreken van prestaties de norm, terwijl dit in andere culturen juist als ongepast wordt beschouwd. Vooral adolescenten vertonen vaak narcistische trekken als onderdeel van hun ontwikkeling, maar deze nemen doorgaans af met de volwassenheid.

• Voorbeeld 1: In sommige culturen is opscheppen over prestaties normaal, maar Tom drijft het tot het uiterste door de prestaties van anderen te bagatelliseren en te doen alsof alleen zijn succes telt.
• Voorbeeld 2: Tieners kunnen egocentrisch zijn, maar in tegenstelling tot de meesten blijft de 25-jarige Lisa ervan overtuigd dat ze speciale behandeling verdient en reageert agressief wanneer ze die niet krijgt.

 

Criterium E

De beperkingen in persoonlijkheidsfunctioneren en de uitdrukking van persoonlijkheidstrekken kunnen niet uitsluitend worden toegeschreven aan de effecten van middelengebruik (bijv. drugs, medicatie) of een medische aandoening (bijv. ernstig hoofdtrauma). Sommige drugs en medicijnen kunnen tijdelijk narcistisch gedrag opwekken. In gevallen van ernstig hoofdletsel kan schade aan hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor empathie leiden tot verhoogd egocentrisme en een verminderde betrokkenheid bij anderen.

• Voorbeeld 1: Jagoberts narcistische trekken zijn niet gerelateerd aan een medische aandoening—hij heeft altijd al een gebrek aan empathie en een honger naar bewondering gehad.
• Voorbeeld 2: Na een hoofdletsel is Rigobert meer op zichzelf gericht, maar dit komt door hersenschade en niet door NPS. Zonder het letsel zou hij deze trekken niet vertonen.

 

 

Literatuur

• [1] Campbell, W. K., & Baumeister, R. F. (2006). Narcissistic personality disorder. In Practitioner’s guide to evidence-based psychotherapy (pp. 423-431). Springer, Boston, MA.
• [2] Pincus, A. L., & Lukowitsky, M. R. (2010). Pathological narcissism and narcissistic personality disorder. Annual review of clinical psychology, 6, 421-446.
• [3] Ronningstam, E. (2005). Identifying and understanding the narcissistic personality. Oxford University Press.
• [4] Russ, E., Shedler, J., Bradley, R., & Westen, D. (2008). Refining the construct of narcissistic personality disorder: Diagnostic criteria and subtypes. American Journal of Psychiatry, 165, 1473-1481.
• [5] Pincus, A. L., Ansell, E. B., Pimentel, C. A., Cain, N. M., Wright, A. G., & Levy, K. N. (2009). Initial construction and validation of the Pathological Narcissism Inventory. Psychological assessment, 21, 365.